نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 67
اختلاف است، هم چنان
كه فرموده:(وَ اعْتَصِمُوا
بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا)[1] و نيز فرموده:(أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا
فِيهِ)[2] و نيز در همان باره فرموده:(وَ أَنَّ هذا صِراطِي مُسْتَقِيماً
فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ
سَبِيلِهِ)[3] و نيز در اين صورت بعضى از وجوهى كه در ذيل(إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْيِيكُمْ) و همچنين در ذيل(أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ
قَلْبِهِ) ذكر شد تاييد مىشود، و
بايد به پيروى از سياق، آيه شريفه را حمل بر آن وجه نمود هر چند آيه به اعتبار
خودش و با صرفنظر از سياق، معناى وسيعترى را افاده مىكند، و معلوم است كه
دانشمندان بصير از تشخيص آن وجه عاجز نيستند، و خدا راهنما است.
[روزگار
استضعاف و نگرانى خود و تاييد و يارى خدا را بياد آوريد]
(وَ اذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ تَخافُونَ أَنْ
يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ ...) استضعاف به معناى ضعيف شمردن و
توهين و بى اعتنايى به امر چيزى است. و تخطف و خطف
و اختطاف به معناى قاپيدن و گرفتن چيزى است به سرعت. و
ايواء به معناى منزل دادن به كسى است تا در آن جاى گرفته و هر جا رفت به
آنجا بازگردد، و تاييد از ماده ايد است كه به معناى قوه و
نيرو است.
از سياق آيه
استفاده مىشود كه منظور از آن روزى كه مسلمين در زمين مستضعف بودند
روزگار ابتداى اسلام و قبل از هجرت بوده كه مسلمين در مكه (در ميان كفار) محصور
بودهاند. و نيز منظور از ناس در جمله(تَخافُونَ
أَنْ يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ) همان مشركين عرب و رؤساى قريش است. و مقصود
از اينكه فرمود:(فَآواكُمْ) اين است كه شما را در مدينه جاى داد.
و منظور از نصرت و تاييد در و ايدكم بنصره نصرتى است كه خداوند در جنگ
بدر از مسلمين كرد، و مقصود از رزق طيب آن غنيمتهاى جنگى است كه
خداوند به ايشان روزى نمود، و آن را براى آنها حلال كرد.
احوالى كه
خداوند در اين آيه از مؤمنين برشمرده و منتهايى كه در باره ايشان ذكر كرده هر چند
مختص به مهاجرين است، و مربوط به انصار نيست، ولى منظور آيه در اينجا منت نهادن بر
هر دو طايفه است، چون هر دو طايفه امت واحده و داراى دين واحد بودند، علاوه بر
[1] دست بياويزيد همگى به حبل اللَّه و متفرق مشويد. سوره آل
عمران آيه 103
[2] و اينكه دين را به پا داريد و در آن اختلاف مكنيد. سوره شورى
آيه 13
[3] و اينكه اين راه من است مستقيم پس پيرويش كنيد و در پى هر
راه مرويد كه شما را از راه او پراكنده مىكند. سوره انعام آيه 153
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 67