نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 48
اسناد دادن اطراف
داستان به سبب الهى و غير عادى، و اين با استنادش به اسباب ظاهرى و عوامل طبيعى
معهوده و اينكه مؤمنين كشته و رسول خدا 6 سنگريزهها را پاشيده باشد هيچ منافاتى
ندارد.
و در جمله(وَ لِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً) از ظاهرش برمىآيد
كه ضمير منه به خداى تعالى برمىگردد، و اين جمله غايت و نتيجه حاصله
از اين واقعه را بيان مىكند، و نيز بر مىآيد كه جمله مزبور معطوف باشد به يك
مقدرى محذوف كه اگر ظاهرش كنيم چنين مىشود: انما فعل ذلك لمصالح عظيمة و
ليبلى المؤمنين- اگر خداوند ايشان را كشت و سنگريزه به سويشان پاشيد براى مصالحى
بود كه در نظر داشت، و براى اين بود كه مؤمنين را بنحو شايستهاى امتحان كند (اگر
بلاء را به معناى امتحان بگيريم) و يا به مؤمنين نعمت شايستهاى ارزانى بدارد كه
عبارت است از نابودى دشمنان و اعلاء كلمه توحيد به دست ايشان و بى نياز شدن آنان
از راه به دست آوردن غنيمت .
و جمله(إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ) تعليل جمله(وَ لِيُبْلِيَ
الْمُؤْمِنِينَ) است، و معنايش اين است كه اگر خداى تعالى ايشان را نعمت
مىدهد براى اين است كه او نسبت به استغاثه آنان شنوا و به حالشان دانا است، و لذا
در پاسخ استغاثهشان نعمت خوبى ارزانيشان مىدارد.
و اما تفريعى
كه در صدر آيه در جمله( فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ-) پس شما ايشان را
نكشتيد مىباشد متعلق است به مضمون آيات قبلى كه مىفرمود:(إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ ...)، چون اين آيات منتهايى را كه خدا بر
ايشان نهاده بود برمىشمرد و مىفرمود: خداوند ملائكه را به كمك ايشان فرستاد، و
خواب را بر ايشان مسلط كرد، و باران را بر ايشان نازل كرد، و به ملائكه وحى فرستاد
تا ايشان را تاييد نموده قدمهايشان را استوار گرداند، و در مقابل دلهاى دشمنانشان
را پر از رعب و وحشت كند. بعد از اين بيانات به عنوان تفريع و نتيجهگيرى
مىفرمايد: پس شما ايشان را نكشتيد و ليكن خدا كشت و تو اى پيغمبر ريگها را
نپاشيدى بلكه خدا پاشيد .
و بنا بر
اين، جمله( يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا لَقِيتُمُ) ...(وَ
بِئْسَ الْمَصِيرُ ) جمله معترضهاى است كه مربوط است به دو آيه قبل يعنى به
جمله(فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْناقِ وَ اضْرِبُوا مِنْهُمْ
كُلَّ بَنانٍ) و يا به معنايى كه از فحواى جملات استفاده مىشود، و
تفريع مورد بحث يعنى جمله(فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ) بحسب نظم
مربوط است بما قبل جمله(فَاضْرِبُوا ...)، و بسا در نظم آيات
دو وجه ديگر گفته شود:
يكى اينكه
خداى سبحان وقتى در آيه قبلى مسلمين را امر به قتال كرد دنبال همان آيه
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 48