شكنجه‌هاى روحى غوطه مى‌خورد. و آن چيزى كه اين طائفه غفلت‌زده خوشى و فراخى‌اش مى‌خوانند در حقيقت تنگى و ناگوارى است، هم چنان كه قرآن كريم فرموده:(وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى‌ قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمى‌ وَ قَدْ كُنْتُ بَصِيراً قالَ كَذلِكَ أَتَتْكَ آياتُنا فَنَسِيتَها وَ كَذلِكَ الْيَوْمَ تُنْسى‌)[1].

پس نتيجه اعراض آدمى از ذكر پروردگار خود اين است كه به رو در منجلاب دنيا فرو رود، و آن را سعادت زندگى و راحت نفس و لذت روح خود پندارد، و با همين خيال فاسد در گرداب فتنه‌ها و محنت‌هايى كه مى‌بيند غوطه‌ور گشته، زير و بالا رود، و سرانجام هم بخاطر خروج از رسم عبوديت به پروردگار خود كافر شود، قرآن در اين باره در آيه مورد بحث فرموده:

( إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِها) ...(وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ ) و اين همان املاء (مهلت دادن) و استدراجى است كه در آيه‌(سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ وَ أُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ)[2] متعرض آن شده است.

( وَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنَّهُمْ لَمِنْكُمْ وَ ما هُمْ مِنْكُمْ‌) ...(وَ هُمْ يَجْمَحُونَ ) كلمه فرق به معناى دلهره از ضررى است كه احتمال آن مى‌رود، و كلمه ملجا به معناى آن نقطه‌اى است كه آدمى بدان پناهنده و متحصن مى‌شود، و كلمه مغار به معناى محلى است كه انسان در آن فرو رفته، خود را از ديدگان پوشيده و پنهان مى‌سازد، و نيز به معناى غارى است كه در كوه مى‌باشد. و كلمه مدخل از باب افتعال به معناى كوره راهى است كه به زحمت بتوان درون آن شد، و كلمه جماح رد شدن و عبور كردن عابر است به سرعت، و بدون توجه به راست و چپ خود و بدون اينكه چيزى او را از حركت باز بدارد، و معناى آيه روشن است.

(وَ مِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْها رَضُوا وَ إِنْ لَمْ يُعْطَوْا مِنْها إِذا هُمْ يَسْخَطُونَ) كلمه لمز به معناى عيب‌جويى و خرده‌گيرى است، منافقين از رسول خدا 6

[1] و هر كه از ياد من اعراض كند برايش معيشت تنگى خواهد بود و ما او را در روز قيامت كور محشور مى‌كنيم،( در آن روز) مى‌گويد پروردگارا چرا كور محشورم كردى با اينكه در دنيا بينا بودم؟

مى‌فرمايد: همين طورى كه آيات ما برايت مى‌آمد و تو از ياد مى‌بردى امروز هم تو، فراموش شدى. سوره طه آيات 124- 126

[2] به زودى ايشان را از آنجا كه خودشان هم نمى‌دانند به عذاب و هلاكت مى‌افكنيم، روزى چند مهلتشان مى‌دهيم( آرى) كيد من متين است. سوره اعراف آيه 182