زيادى در كفر است، چون تصرف در احكام مشروعه خدا و كفر به آيات اوست، و اين عمل از مردمى كه بت هم مى‌پرستيدند زيادى در كفر ايشان است.

(يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا) يعنى ديگران ايشان را گمراه نمودند. و در اين كلام دلالت و يا حد اقل اشعار بر اين است كه يك شخص معينى، عرب جاهليت را گمراه نموده و اين رسم غلط را در ميان آنان باب كرده است. و اتفاقا در كتب تاريخ هم اين معنا آمده كه يك نفر از قبيله بنى كنانه متصدى اينكار بوده، و بزودى تفصيل آن در بحث روايتى مى‌آيد- ان شاء اللَّه.

(يُحِلُّونَهُ عاماً وَ يُحَرِّمُونَهُ عاماً لِيُواطِؤُا عِدَّةَ ما حَرَّمَ اللَّهُ فَيُحِلُّوا ما حَرَّمَ اللَّهُ) اين جمله در حقيقت توضيح و تفسير كلمه نسى‌ء است، و ضمير در يحلونه به شهادت سياق كلام به شهر حرام برمى‌گردد، و معناى آن اين است كه نسى‌ء اين بوده كه يكى از ماههاى حرام را حلال كرده حرمت آن را تا يك سال تاخير مى‌انداختند و سال ديگر باز آن را حرام مى‌نمودند، به عبارت ديگر، يك سال حرمت آن را تاخير مى‌انداختند و به ماه ديگرى مى‌دادند، و يك سال دوباره حرمتش را برمى‌گرداندند.

و منظورشان اين بوده كه هم كار خود را كرده باشند و هم شماره ماههاى حرام كاسته نشده باشد.

(زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمالِهِمْ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ) مقصود از زينت دهنده، شيطان است، به شهادت اينكه در آياتى از قرآن مجيد، زينت دهنده اعمال زشت را شيطان دانسته، و اگر در پاره‌اى از آيات، ضلالت گمراهان را به خدا نسبت داده نه از اين جهت است كه شر از خداوند سر مى‌زند، بلكه در هر جا نسبت داده شده بعنوان جزاى شر است، مانند آيه‌(يُضِلُّ بِهِ كَثِيراً وَ يَهْدِي بِهِ كَثِيراً وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِينَ)[1].

مثلا در همين آيه كه اضلال به خدا نسبت داده شده بعنوان كيفر فسق است، آرى، وقتى بنده مرتكب فسق و فجور شود، خداى تعالى هدايت را از او دريغ مى‌نمايد و بهمين معنا در حقيقت اذنى است براى داعى ضلالت يعنى شيطان، و وقتى شيطان دست خدا را از سر بنده‌اش كوتاه و خلاصه ميدان را خالى ديد، اعمال زشت را در نظر آن بنده جلوه و زينت داده و او را گمراه مى‌كند، و لذا بدنبال جمله‌(زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمالِهِمْ) فرموده:(وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ). تو گويى بعد از جمله مذكور كسى پرسيده: خداوند چطور چنين اذنى را به شيطان مى‌دهد و او را از بنده‌اش منع نمى‌كند؟ در جواب گفته شده: چون اينها كفر ورزيدند

[1] سوره بقره آيه 26