و اعتقاد خود آنان بوده، نه اينكه مخلوق بودن آنان و خالقيت خداى سبحان را انكار كرده باشد.

(قالَ سَنُقَتِّلُ أَبْناءَهُمْ وَ نَسْتَحْيِي نِساءَهُمْ وَ إِنَّا فَوْقَهُمْ قاهِرُونَ) اين جمله وعده‌اى است كه فرعون به كرسى‌نشينان خود داده، و آنان را به اين معنا دلخوش كرده كه بزودى همان سخت‌گيريها و عذابى كه در باره بنى اسرائيل داشت از سر مى‌گيرد، پسران آنان را مى‌كشد و دخترانشان را براى كلفتى و خدمتگزارى قبطيان زنده مى‌گذارد، و در آخر هم براى فرو نشاندن خشم و از بين بردن اضطراب درونى آنان اضافه كرده است كه: ما مسلط و قاهر بر ايشانيم .

[تحريك و تشويق موسى (ع) بنى اسرائيل را به قيام عليه فرعون و استعانت از خدا و صبر در برابر شدائد مبارزه‌]

(قالَ مُوسى‌ لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا ...) موسى (ع) در اين جمله بنى اسرائيل را بر قيام و شورش عليه فرعون بر مى‌انگيزد و آنان را به استمداد و استعانت از خداى تعالى در رسيدن به هدف كه همان رهايى از اسارت و بندگى فرعون است توصيه مى‌نمايد، و آنان را به صبر در برابر شدايدى كه فرعون خط نشان آن را مى‌كشد سفارش مى‌كند. آرى، صبر در برابر شدايد راهنماى به سوى خير و پيشتاز فرج و نجات است. موسى (ع) در آخر كلام خود با جمله‌(إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ) گفتار خود را تعليل مى‌كند.

و حاصل اين تعليل اين است كه: اگر من اين نويد را مى‌دهم براى اين است كه فرعون مالك زمين نيست تا آن را به هر كس بخواهد بدهد و از هر كس بخواهد بگيرد، بلكه زمين ملك خداى سبحان است، او است كه به هر كس بخواهد ملك و سلطنت در زمين را مى‌دهد، و سنت او هم بر اين جريان دارد كه حسن عاقبت را به كسانى از بندگان خود اختصاص دهد كه از او بترسند، و از او حساب ببرند، بنا بر اين شما اى بنى اسرائيل! اگر تقوا پيشه كنيد، يعنى از خداى تعالى استعانت جسته و در راه او در شدايد صبر كنيد خداوند اين سرزمين را كه امروز در دست فرعونيان است به دست شما خواهد سپرد.

موسى (ع) به منظور فهماندن همين معنا دنباله كلام خود(إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ) اضافه كرد كه:(وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ)، و لفظ عاقبة در لغت به معناى دنباله هر چيز است، هم چنان كه لفظ البادئة به معناى آن چيزى است كه هر عمل و يا هر چيزى به آن ابتداء و شروع مى‌شود.

و اگر بطور مطلق فرمود: عاقبت از آن پرهيزكاران است براى اين بود كه سنت الهى بر اين جريان دارد. آرى، خداى تعالى نظام عالم را طورى قرار داده كه هر نوعى از انواع موجودات به منتهاى سيرى كه خداوند برايش معلوم كرده برسد، و سعادت مقدر خود را نائل‌