خلقت عالم صغير و كوچك انسانى اشاره كرد و اين نكته مهم را خاطر نشان مى‌سازد كه آن كسى كه انسان را آفريده و امورش را تدبير نموده، و براى بقاى ظاهرى و دنيويش مدتى مقرر فرموده، همانا خداى سبحان است، و در نتيجه انسان وجودش محدود است از يك طرف به گل كه ابتداى خلقت نوع او از آن است، اگر چه بقاى نسلش به وسيله ازدواج و تناسل بوده باشد.

هم چنان كه در جاى ديگر هم به اين نكته اشاره كرده و فرموده:(... بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طِينٍ، ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ ماءٍ مَهِينٍ)[1].

و از طرفى ديگر به اجل مقررى كه با رسيدن مرگ تمام مى‌شود و اين همان معنايى است كه آيه‌(كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ)[2]، متعرض آن است. و ممكن است كه مقصود از اين اجل روز بعث باشد كه روز بازگشت به خداى سبحان است، چون قرآن كريم گويا مى‌خواهد زندگى بين مرگ و بعث و خلاصه عالم برزخ را جزء زندگى دنيا بشمارد، هم چنان كه از ظاهر آيه:(قالَ كَمْ لَبِثْتُمْ فِي الْأَرْضِ عَدَدَ سِنِينَ، قالُوا لَبِثْنا يَوْماً أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ فَسْئَلِ الْعادِّينَ، قالَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا لَوْ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ)[3]، و آيه:(وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَيْرَ ساعَةٍ كَذلِكَ كانُوا يُؤْفَكُونَ، وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى‌ يَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ وَ لكِنَّكُمْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ)[4]، نيز همين معنا استفاده مى‌شود.

نكته ديگرى كه در آيه مورد بحث مى‌باشد اين است كه اجل را نكره آورد تا ابهام را برساند يعنى دلالت كند بر اينكه اين اجل براى بشر مجهول و نامعلوم است، و بشر از راه معارف و علوم متداول راهى به سوى تعيين آن ندارد.

[1] آغاز كرد خلقت آدمى را از گل آن گاه قرار داد نسل او را از چكيده آبى بى ارزش. سوره سجده آيه 8

[2] هر كسى مرگ را خواهد چشيد آن گاه همه به سوى ما بازگشت مى‌كنند. سوره عنكبوت آيه 57

[3] خداى تعالى از كفار مى‌پرسد چند سال در قبر خود مانديد؟ مى‌گويند( نمى‌دانيم) يك روز و يا كمتر، از فرشتگان محاسب خود بپرس، در جواب مى‌فرمايد: اگر به حقيقت امر واقف بوديد مى‌دانستيد كه جز مدت كمى درنگ نكرده‌ايد. سوره مؤمنون آيه 115

[4] و روزى كه قيامت بپا مى‌شود سوگند مى‌خورند كه ما بيش از ساعتى در دنيا و برزخ نمانديم، آرى در دنيا هم همين طور( از حق) منصرف مى‌شدند، آنان كه خداوند علم و ايمان بر آنان ارزانى داشت در جوابشان( مى‌گويند به موجب كتاب خدا، شما تا روز قيامت در قبرها مانده‌ايد اين است همان قيامت كه خداوند از آن خبر مى‌داد) و ليكن شما در دنيا نمى‌دانستيد. سوره روم آيه 56