اگر چه خودشان از آن غافل باشند، آرى پيشامدى كه دارند واقع خواهد شد چه بدانند و چه ندانند.

بعضى از مفسرين گفته‌اند: استفهامى كه در آيه شريفه است از باب تهكم و استهزا است و معنايش اين است كه اين مشركين از تو مطالبه حجت نمى‌كنند، بلكه مقصودشان اين است كه تو اقتراحات و درخواست‌هاى بيجاى آنان را عملى سازى، چون مشركين از رسول خدا 6 خواسته بودند كه وى وسيله ديدن خدا را برايشان فراهم سازد، و يا ملائكه بر آنان نازل گردد، و يا آن حضرت مانند پيغمبران گذشته عذابى بر آنان بفرستد.

اين وجه خيلى بعيد نيست، و ليكن آن چنان كه با صدر آيه سازگارى دارد با ذيل آن كه مى‌فرمايد:(يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آياتِ رَبِّكَ ...) سازگار نيست، زيرا ذيل آيه در مقام بيان حقايق و تفصيل آثار است، و اين با تهكم جور نمى‌آيد.

[ايمان و عمل در موقع روبرو شدن با عذاب الهى يا هنگام مرگ، سودى ندارد]

(يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آياتِ رَبِّكَ ...) اين آيه اثر و خاصيت روز بروز و ظهور اين آيات را كه در حقيقت خصوصيت و اثر خود آيات نيز هست شرح مى‌دهد، به اين بيان كه ايمان در روز ظهور آيات وقتى مفيد است كه آدمى در دنيا و قبل از ظهور آيات نيز به طوع و اختيار ايمان آورده و دستورهاى خداوند را عملى كرده باشد. و اما كسى كه در دنيا ايمان نياورده و يا اگر آورده در پرتو ايمانش خيرى كسب نكرده و عمل صالحى انجام نداده، و در عوض سرگرم گناهان بوده چنين كسى ايمانش، كه ايمان اضطرارى است، در موقع ديدار عذاب و يا در موقع مرگ سودى به حالش نمى‌دهد، هم چنان كه فرموده:(وَ لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ)[1].

نكته لطيفى كه علاوه بر نظم بديع و بى سابقه در آيه بكار رفته اين است كه سه مرتبه كلمه ربك- پروردگارت در آيه تكرار شده، و اين بدان خاطر است كه رسول خدا 6 را در برابر دشمنانش تاييد كرده باشد، چون مشركين هميشه در برابر آن جناب بداشتن بت‌ها افتخار و مباهات مى‌كردند، خداى تعالى خواست تا آن جناب هم پروردگار خود را به رخ آنان بكشد، و به چنين مددكارى افتخار نمايد، و در نتيجه در كار دعوت خود پشتگرم باشد، اگر مؤثر واقع شد و كارى از پيش برد كه چه بهتر و گر نه از ناحيه قضاى‌

[1] و توبه نيست براى كسانى كه اعمال بد انجام مى‌دهند تا وقتى كه مرگ يكى از ايشان فرا مى‌رسد مى‌گويد من اكنون توبه كردم. سوره نساء آيه 18