عزيز هم تا اندازه‌اى اين طريقه را به كار برده، ليكن اصولا اميدوارى آدمى را به طور الزام وادار به طلب نمى‌كند، و بيش از ايجاد شوق و رغبت در آدمى، اثر ندارد، به خلاف تخويف و تهديد كه به حكم عقلى وجوب دفع ضرر احتمالى، احتراز از آنچه تهديد به آن شده واجب و آدمى به دفع آن ملزم مى‌شود.

علاوه بر اين، اگر مردم در گمراهى خود هيچ گونه تقصيرى نمى‌داشتند، مناسب بود كه دعوت الهى از راه تطميع آغاز گردد، ليكن مردم در گمراهى خود مقصر هستند، براى اينكه دعوت اسلام، دعوت به دين فطرت، يعنى به دينى است كه سرچشمه‌اش در نهاد خود بشر است، و اين خود او است كه با دست خويش و با ارتكاب شرك و گناه، فطرت خود را پشت سر افكنده و شقاوت را بر دل خود چيره نموده و در نتيجه دچار سخط الهى شده است، و چون چنين است حزم و حكمت اقتضا مى‌كند كه دعوت آنان از راه انذار و هشدار آغاز گردد، و براى همين جهت بوده كه در آيات بسيارى وظيفه آن جناب منحصر در انذار شده است، مانند آيه:(إِنْ أَنْتَ إِلَّا نَذِيرٌ)[1] و آيه:(وَ إِنَّما أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ)[2].

البته اين مطلب، كه گفته شد، در باره مردم عامى است، و اما خواص از مردم، يعنى آنان كه خداى را از روى محبتى كه به او دارند عبادت مى‌كنند، نه از جهت ترس از آتش و يا طمع در بهشت، البته از خوف و رجا و تهديد و تطميعى كه در دعوت دينى هست چيز ديگرى تلقى مى‌كنند، وقتى به تهديد از آتش برمى‌خورند از آن آتش، آتش فراق و دورى از پروردگار و سخط وى را مى‌فهمند، و همچنين از شنيدن وصف بهشت به نعمت وصل و قرب ساحت او و خشنودى او منتقل شده و مشتاق آن مى‌گردند.

[جمله:(لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ) شاهد بر ابدى و جهانى بودن رسالت پيامبر اسلام 6 مى‌باشد]

از ظاهر(لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ) گر چه برمى‌آيد كه خطابش به مشركين مكه و يا عموم قريش و يا جميع عرب است، الا اينكه مقابله بين كم و بين من بلغ البته با حفظ اين جهت كه مراد از من بلغ كسانى باشند كه مطالب را از خود پيغمبر نشنيده‌اند، چه معاصرين و چه مردمى كه بعد از عصر آن جناب به وجود مى‌آيند- دلالت دارد بر اينكه مقصود از ضمير خطاب كم در جمله‌(لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ) كسانى هستند كه پيغمبر اكرم ايشان را پيش از نزول آيه يا مقارن يا پس از نزول انذار مى‌فرمود.

پس اينكه فرمود:(وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ) بر اين هم دلالت‌

[1] تو جز انذار وظيفه‌اى ندارى. سوره فاطر آيه 23

[2] و جز اين نيست كه من بيم دهنده‌اى روشنم. سوره عنكبوت آيه 50