يعنى اينكه نفرمود: آنچه پروردگار شما حرام كرده شرك و قتل نفس و فلان و فلان است بلكه فرمود: (أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً)- اينكه چيزى را شريك او نگيريد و نيز فرموده:(وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَكُمْ مِنْ إِمْلاقٍ)،(وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ...)،(وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً)،(وَ أَوْفُوا الْكَيْلَ وَ الْمِيزانَ)،(وَ إِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا ...).

و اگر شرك را از ساير گناهان جلوتر ذكر كرده براى اين است كه شرك ظلم عظيمى است كه با ارتكاب آن هيچ اميدى به مغفرت خداوند نيست، هم چنان كه فرموده:(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ)[1]، گناهى است كه سرانجام ساير گناهان منتهى به آن است، هم چنان كه منتهاى هر عمل صالح و حسنه‌اى توحيد خداى تعالى است.

[عقوق والدين، بعد از شرك به خدا، در شمار بزرگترين، يا بزرگترين گناهان است‌]

(وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً) يعنى احسان كنيد به پدر و مادر احسان كردنى. در مجمع البيان گفته: تقدير كلام اين است كه خداوند سفارش كرده در باره پدر و مادر احسان را و كلام خود را چنين توجيه كرده كه: جمله حرم اللَّه كذا- خداوند فلان چيز را حرام كرده معنايش اين است كه خداوند پيغمبر خود را سفارش كرده كه فلان چيز را تحريم كند و امت خود را امر به اجتناب از آن نمايد [2].

به هر حال، خداى تعالى در قرآن كريمش در چند جا احسان به پدر و مادر را تالى توحيد و ترك شرك دانسته و هر جا به آن امر كرده قبلا به توحيد و ترك شرك امر كرده است، مانند آيه‌(وَ قَضى‌ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً)[3] و آيه‌(وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لِابْنِهِ وَ هُوَ يَعِظُهُ يا بُنَيَّ لا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ)[4] و آياتى ديگر.

و اين خود بهترين دليل است بر اينكه عقوق والدين بعد از شرك به خداى بزرگ در شمار بزرگترين گناهان، و يا خود، بزرگترين آنها است، اعتبار عقلى هم مؤيد اين معنا است،

[1] محققا خدا نمى‌بخشد كه به او شرك آورند و جز اين هر كه را بخواهد مى‌بخشد. سوره نساء آيه 48

[2] مجمع البيان ج 4 ص 382

[3] پروردگارت چنين حكم رانده كه به جز او كسى را نپرستيد و به پدر و مادر احسان كنيد. سوره اسرا آيه 23

[4] و آن گاه كه لقمان از در اندرز و پند فرزند خود را گفت: اى پسركم! به خدا شرك نياور كه شرك به خدا ظلم بزرگى است، و انسان را در باره پدر و مادرش سفارش كرديم. سوره لقمان آيه 14