(فَإِنْ شَهِدُوا فَلا تَشْهَدْ مَعَهُمْ) و معنايش اين است كه اگر تو هم با آنان شهادت دهى شهادتت پيروى از اهواء ايشان است، هم چنان كه شهادت خود آنان پيروى اهواء است و چگونه نباشد؟ و حال آنكه ايشان مردمى هستند كه آيات باهره خداى را تكذيب نموده، به آخرت ايمان نياوردند، و غير خدا را كه همان بت‌هايشان باشد معادل و برابر خدا قرار دادند، و كسى با كمال بيان و روشنى برهان به چنين انحرافى جرأت نمى‌كند مگر آنان كه اهواء خود را پيروى نمايند.

بحث روايتى [رواياتى در مورد حق فقرا و مساكين در محصول زراعت‌]

در مجمع البيان در ذيل جمله:(فَما كانَ لِشُرَكائِهِمْ فَلا يَصِلُ إِلَى اللَّهِ) از ابن عباس و قتاده نقل كرده كه مشركين وقتى آنچه به بت‌ها داده بودند با آنچه به خدا داده بودند خلط مى‌شد آن را به بت‌ها برمى‌گردانيدند و اگر مال خدا به مال بت‌ها خلط مى‌شد رد نمى‌كردند و مى‌گفتند خدا غنى‌تر است. و همچنين اگر آبى كه از آن زراعت خدا بود بند خود را شكسته به زراعت بت‌ها سرازير مى‌شد آن را نمى‌بستند و اگر آب زراعت بت‌ها به زراعت خدا سرازير مى‌شد آن را مى‌بستند و مى‌گفتند خدا غنى‌تر است. و سپس فرموده: در روايات ائمه ما (ع) نيز اين معنا وارد است.[1] و در تفسير قمى در ذيل جمله‌(وَ كَذلِكَ زَيَّنَ لِكَثِيرٍ مِنَ الْمُشْرِكِينَ) از معصوم (ع) نقل شده كه فرمود: معنايش اين است كه اسلاف و نياكان مشركين فرزندكشى را در نظر آنان زينت دادند[2].

و نيز در ذيل جمله‌(وَ قالُوا هذِهِ أَنْعامٌ وَ حَرْثٌ حِجْرٌ) آمده كه فرمود: حجر به معناى تحريم شده است‌[3].

و در همان كتاب در ذيل جمله‌(وَ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ) نقل شده كه فرمود مقصود از جنات بستانها است‌[4]. و در ذيل جمله‌(وَ آتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصادِهِ وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ) گفته است: احمد بن ادريس از احمد بن محمد از على بن حكم از ابان بن عثمان‌

[1] مجمع البيان ج 4 ص 370

[2] ( 2 و 3) تفسير قمى ج 1 ص 217

[3] ( 2 و 3) تفسير قمى ج 1 ص 217

[4] تفسير قمى ج 1 ص 218