نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 500
آن زرع مختلف است،
يكى گندم است و يكى جو، يكى عدس است و آن ديگرى نخود.
مقصود
از متشابه و غير متشابه در جمله(وَ
الزَّيْتُونَ وَ الرُّمَّانَ مُتَشابِهاً وَ غَيْرَ مُتَشابِهٍ) بطورى كه از
سياق برمىآيد اين است كه هر يك از آن ميوهها از نظر طعم و شكل و رنگ و امثال آن هم
متشابه دارد و هم غير متشابه.
(كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ ...) امرى كه در اينجا
است امر وجوبى نيست، بلكه تنها اباحه را مىرساند، چون از اينكه قبلا مساله خلقت
جنات معروشات و نخل و زرع و غير آن را خاطر نشان ساخته بود به دست مىآيد كه امر
به خوردن از ميوههاى آنها امر در مورد توهم منع است و معلوم است در چنين موردى
صيغه امر تنها اباحه را مىرساند نه وجوب را. در حقيقت تقدير كلام اين است كه:
خداوند آن كسى است كه جنات و نخل و زرع را آفريد و به شما دستور داد تا از
ميوههاى آنها بخوريد و امر فرمود كه در موقع چيدن آن حق واجبش را بپردازيد، و شما
را از اسراف در آن منع و نهى كرد و اين سياق بهترين دليل است بر اينكه
معناى دستور داد اين است كه به شما اجازه داد.
و مقصود
از حق در جمله(وَ آتُوا حَقَّهُ يَوْمَ
حَصادِهِ) آن حق ثابتى است كه متعلق به ميوههاى مذكور مىشود. و بنا بر اين،
ضميرى كه در حقه است به كلمه ثمر برمىگردد و اگر
فرمود: حق ميوه را بپردازيد به اين جهت است كه حق مزبور به آن ميوهها
تعلق مىگيرد، هم چنان كه گفته مىشود: حق فقراء چون حق به فقرا ارتباط
خاصى دارد، بعضى ها احتمال دادهاند كه ضمير مزبور مانند ضميرى كه در:(إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ) است به خداى تعالى برگردد و معناى آيه
اين باشد كه: حق خدا را بپردازيد، چون ميوههاى مذكور انتسابى هم با خداى تعالى
دارند، خداى تعالى است كه آن ميوهها را ايجاد فرموده است.
به هر حال
آيه شريفه به طور اجمال و سربسته از ميوهها و حبوبات حقى براى فقرا قائل شده، و
فرموده كه در روز درو غلات و چيدن ميوهها حق فقرا بايد داده شود. و اين اشاره به
حكم عقل است، و در حقيقت حكمى را كه عقل در اين باره دارد امضاء كرده نه اينكه
بخواهد مساله زكات را خاطرنشان سازد، چون اين آيه شريفه در مكه نازل شده و تشريع
زكات و وجوب آن در مدينه اتفاق افتاده. علاوه بر اين، اگر آيه شريفه راجع به زكات
واجب مىبود مىبايست زكات در همه انواع نامبرده در آيه واجب بوده باشد، و حال
آنكه در ميان آنها چيزهايى هست كه زكات ندارد.
بله، بعيد
نيست بگوييم اين آيه اجمال همان تفصيلى است كه بعدا در مدينه نازل
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 500