نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 400
(وَ ما
مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُها وَ يَعْلَمُ
مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها)[1] است كه در مقام بيان علم خدا به احوال همه افراد بشر است، و
معلوم است كه علم خداوند به احوال افراد بشر چه آنان كه متولد شدهاند و چه آنان
كه در اصلاب پدرانشان مىباشند علمى است دفعى نه تدريجى.
بنا بر اين،
معناى آيه شريفه اين است كه: پروردگار متعال آن كسى است كه شما نوع بشر را
از يك فرد ايجاد كرده و زمين را تا مدت معينى به دست شما آباد نموده است، و اين
زمين تا زمانى كه شما نسل بشر منقرض نشدهايد مشغول به شما و در دست شما است،
پيوسته بعضى از شما افراد بشر مستقر در آن و بعضى ديگر مستودع در اصلاب و ارحام و
در حال به وجود آمدن در آنند.
مفسرين معانى
ديگرى براى آيه ذكر كرده از آن جمله گفتهاند: مراد از انشاء و ايجاد انسان
از نفس واحد اين است كه تمامى افراد بشر همه از يك نفس كه همان نفس و روح انسانيت
است آفريده شدهاند و يا گفتهاند: مراد اين است كه همه افراد اين نوع
داراى يك نفس و يك بدنند، به اين معنا كه تركيب نفسى و بدنى آنان در همه افراد يك
نوع از تركيب است، و آن نوع از تركيب همان چيزى است كه از آن به حقيقت انسانيت
تعبير مىكنيم .
بعضى ديگر
گفتهاند: مراد از مستقر همان ارحام است كه نسل بعد از قرار گرفتن در آن سير
در اصلابش خاتمه پيدا مىكند، و مراد از مستودع اصلاب است كه منزل عاريتى نسل
است . بعضى نيز گفتهاند مراد از مستقر، زمين و مراد از مستودع، قبر
است، و يا مراد از مستقر رحم و مراد از مستودع زمين يا قبر است . بعضى ديگر
گفتهاند: مراد از مستقر روح و مراد از مستودع بدن است . و جز اينها
اقوال ديگرى نيز هست كه فايدهاى در نقل آنها نيست.
(وَ هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً ...) سماء به
معناى سمت بالا است. بنا بر اين هر چيزى در فوق انسان قرار گرفته باشد و بر سر
آدمى سايه افكنده باشد سماء ناميده مىشود، و مراد از اينكه فرمود:(فَأَخْرَجْنا بِهِ نَباتَ كُلِّ شَيْءٍ)- بطورى كه ديگران
نيز گفتهاند- اين است كه ما به وسيله آبى كه از آسمان مىفرستيم گياهان را
مىرويانيم، و آن قوه نموى كه در روئيدنىها است به ظهور درآورده گياهان و درختان
و آدميان و ساير انواع حيوانات را نمو مىدهيم.
خضر به معناى اخضر (سبز) و گويا مخفف خاضر است، و تراكب
حب
[1] هيچ جنبدهاى در زمين نيست مگر آنكه روزى وى به عهده خدا است
و خدا قرارگاه( زمين) و منزلهاى عاريت( ارحام مادران و اصلاب پدران) او را
مىداند. سوره هود آيه 8
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 400