حقيقت هدايت الهى را تعريف كرده، زيرا اين هدايت الهى است كه مردانى چنين بار آورده.

آرى، هدايت و راهنمايى خداى تعالى آدمى را به هدف مى‌رساند، و از اثرش كه همان ايصال به مطلوب است تخلف نمى‌پذيرد، هم چنان كه فرموده:(فَإِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي مَنْ يُضِلُّ)[1].

[شريعت اسلام ناسخ شرايع قبل است و امر خداوند در(فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ) به معناى امر به تبعيت از شرايع گذشته نيست‌]

در اين آيه رسول خدا 6 را دستور مى‌دهد تا هدايت ايشان را پيروى كند، و اگر دستور نداد كه شريعت ايشان را پيروى كند براى اين بود كه شريعت رسول خدا 6 ناسخ شريعت‌هاى ساير انبيا، و كتابش حافظ و حاكم بر كتاب‌هاى ايشان است، تازه هدايت ايشان هم هدايت خدا است، و اگر فرمود: به هدايت ايشان اقتدا كن صرفا به منظور احترام گزاردن برايشان بوده و گر نه بين خدا و بين كسى كه خدا هدايتش كرده و يا مى‌كند واسطه‌اى نيست، به شهادت اينكه در همين آيات فرموده:(ذلِكَ هُدَى اللَّهِ ...).

بعضى از مفسرين اين آيه را دليل گرفته‌اند بر اينكه رسول خدا 6 و امتش مامورند به اينكه از شرايع قبلى پيروى كنند مگر آن شرايعى كه در اسلام نسخ شده. ولى آيه مباركه چنين دلالتى ندارد، بلى اگر فرموده بود: فبهم اقتده- پس انبيا را پيروى كن صحيح بود كه بگوييم امت اسلام نيز مامور به پيروى شرايع انبياى سابقند، و ليكن چنين نفرمود، بلكه فرمود: هدايت ايشان را پيروى كن .

خداى متعال اين آيات را كه راجع به خصوصيات و اوصاف توحيد فطرى مى‌باشد با جمله‌(قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرى‌ لِلْعالَمِينَ) ختم فرموده، گويا خواسته است بفرمايد: هدايت الهيى كه انبياى قبل از تو، به آن مهتدى شدند پيروى كن و اهل عالم را هم تذكر بده تا همه، آن را پيروى كنند، و از ايشان درخواست مزد رسالت مكن، و اين سفارشم را هم به ايشان برسان تا خاطرشان آسوده شود و تا بدانند كه از ايشان انتظار اجرت ندارى، چون اگر مردم اين معنا را بدانند به دعوت تو خوشبين‌تر شده و دعوتت زودتر به ثمر مى‌رسد، و تو هم از تهمت دورتر خواهى بود. خداى تعالى عين اين حرف را از حضرت نوح و انبياى بعد از وى نيز حكايت كرده است.

به طورى كه راغب مى‌گويد: كلمه ذكرى كه به معناى تذكر دادن است، از كلمه ذكر كه آن نيز به اين معنا است بليغ‌تر است‌[2]. و اين جمله خود يكى از ادله عموميت نبوت رسول اكرم است نسبت به همه اهل عالم.

[1] بدرستى كه خداوند گمراهان را هدايت نمى‌كند. سوره نحل آيه 37

[2] مفردات راغب ص 179