دچار ضلالت مى‌گردد. آرى، خدا وقتى اين هدايت را به كسى روزى كرد چنين نيست كه ديگر خودش در آن سلطنت، و دخل و تصرفى نداشته باشد، چون عطاياى خدا- بر خلاف عطاياى ما- نعمت مورد عطا را از تحت ملكيت و سلطنت خدا بيرون نمى‌كند. پس اينطور نيست كه هدايت بعد از اينكه به دست ما آمد براى ما باقى مانده و خلاصه مال ما باشد، چه اينكه شكرش را بجا بياوريم و چه نياوريم. بلكه باقى ماندنش موقوف بر اين است كه به لوازم توحيد و عبوديت عمل شود، و لذا در آخر آيه مورد بحث فرمود:(وَ لَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما كانُوا يَعْمَلُونَ). و اگر از كفران نعمت هدايت تعبير به خصوص شرك كرده براى اين است كه زمينه گفتار، مساله توحيد مى‌باشد.

(أُولئِكَ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ) اشاره به لفظ اولئك كه مخصوص بعيد است به منظور اين است كه دلالت كند بر علوشان و رفعت مقام انبيا (ع)، گر چه ظاهر آتيناهم اين است كه خداوند به همه انبيا (ع) كتاب و حكم و نبوت داده و ليكن اين از باب توصيف مجموع است به وصف مجموع، و منافات ندارد كه بعضى از اين مجموع بعضى از آن اوصاف را نداشته باشد، زيرا كتاب به برخى از انبيا مانند نوح، ابراهيم، موسى و عيسى (ع) داده شده است.

و نظير اين وجه در آيه و اجتبيناهم و هديناهم گذشت.

در هر جاى قرآن كريم، كه كتاب به انبيا (ع) نسبت داده شده مقصود صحفى است كه شرايع دينى در آن نوشته شده، و انبيا (ع) با آن شرايع در بين مردم و در موارد اختلافات آنان حكم مى‌كرده‌اند، مانند آيه‌(كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ)[1] و آيه‌(إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْراةَ فِيها هُدىً وَ نُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ)- تا آنجا كه مى‌فرمايد-(وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتابِ وَ مُهَيْمِناً عَلَيْهِ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ)[2] و همچنين آيات ديگر.

[1] مردم يك امت بودند پس خدا پيغمبران را نويد آور و ترساننده فرستاد، و به حق بر آنان كتاب نازل كرد تا ميان مردم در باره آن چيزها كه در آن اختلاف كرده بودند داورى كنند. سوره بقره آيه 213

[2] ما تورات را نازل كرده‌ايم كه در آن هدايت و نورى هست، و پيغمبرانى كه مطيع( خدا) بودند طبق آن حكم مى‌كردند- تا آنجا كه مى‌فرمايد- ما اين كتاب را به حق بر تو نازل كرديم كه مصدق و حافظ آن كتابها است كه پيش از آن بوده است، پس ميان ايشان طبق آنچه خدا نازل كرده حكم كن. سوره مائده آيه 48