نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 337
از ظاهر جمله(وَ وَهَبْنا لَهُ) و جمله(وَ نُوحاً هَدَيْنا مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ ...) و جمله(وَ مِنْ آبائِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ إِخْوانِهِمْ) و همچنين جمله(فَإِنْ يَكْفُرْ بِها هؤُلاءِ ...)
استفاده مىشود.
البته در طى
آيات فرق بين هدايت الهى با هدايت غير الهى و خصائصى از قبيل اجتباء، استقامت راه،
ايتاى كتاب و حكم و نبوت كه بدان وسيله هدايت الهى از غير الهى ممتاز مىشود، نيز
ذكر شده و به زودى بيان آن خواهد آمد- ان شاء اللَّه-.
(وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنا) اسحاق فرزند
ابراهيم (ع) و يعقوب فرزند اسحاق است، و اينكه فرمود:(كُلًّا
هَدَيْنا) و لفظ كلا را مقدم بر هدينا ذكر كرد براى
اين است كه دلالت كند بر اينكه هدايت الهى، هر يك از نامبردگان را مستقلا شامل
شده، نه اين كه هدايت خدا به طور استقلال ابراهيم را شامل شده و آن ديگرى را به
طور تبعى و طفيلى. و در حقيقت اين تعبير به منزله اين است كه گفته باشد: ما
ابراهيم (ع) را هدايت كرديم، اسحاق را هم هدايت كرديم، يعقوب را هم هدايت كرديم.
(وَ نُوحاً هَدَيْنا مِنْ قَبْلُ) اين جمله اشعار دارد بر اينكه هدايت در سلسله
آباء و ابناى بشر هيچوقت منقطع نشده، و اين طور نبود كه از ابراهيم (ع) شروع شده
باشد و قبل از آن جناب هدايتى در عالم نبوده باشد، نه، رحمت خدا قبل از ابراهيم هم
شامل نوح بوده است.
(
وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ) ...(وَ
كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ) ضميرى كه در كلمه ذريته است بر
حسب ظاهر به نوح برمىگردد، چون لفظ نوح در آيه شريفه نزديكترين كلمهاى است كه
ممكن است ضمير به آن عايد شود، و لفظ ابراهيم (ع) از آن دور است. علاوه بر اين،
بعضى از انبياى نامبرده در آيه، مانند لوط و الياس- بطورى كه گفتهاند- ذريه
ابراهيم (ع) نيستند، پس ناگزير بايد گفت مرجع ضمير همان نوح است.
بعضى از
مفسرين گفتهاند مرجع ضمير ابراهيم (ع) است، و اگر در ضمن، اسم لوط و الياس را هم
برده با اينكه اين دو بزرگوار از ذريه ابراهيم (ع) نبودهاند از باب تغليب بوده،
لذا مىبينيم در آيه 27 سوره عنكبوت كه مىفرمايد:(وَ
وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ جَعَلْنا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ
وَ الْكِتابَ) ضمير ذريته به ابراهيم (ع) بر مىگردد. ممكن
هم هست مراد از ذريه همان شش نفرى باشند كه در آيه ذكر شدهاند، و
نامبردگان در آيه بعدى داخل در آن نباشند، و جمله و زكريا ... و
همچنين و
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 337