نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 206
اينكه فرمود:(كَالَّذِي اسْتَهْوَتْهُ الشَّياطِينُ فِي
الْأَرْضِ حَيْرانَ ... ) مثال
زده است به انسان متحيرى كه در كار خود سرگردان است، و در باره سعادت خود عزم
راسخى ندارد، و لذا بهترين راه سعادت و مستقيمترين راه رسيدن به هدف را كه قبل از
او هم كسانى آن راه را پيموده و به هدف رسيدهاند ترك مىگويد، آن گاه سرگشته و
حيران مانده شيطانها محاصرهاش نموده و به سوى هلاكش مىخوانند، هر چه هم كه ياران
هدايت يافتهاش بر او بانگ مىزنند و به سوى هدايتش دعوت مىكنند قبول نمىكند و
در عين اينكه بر سر دو راهى سقوط و نجات قرار گرفته، نمىفهمند تكليفش چيست.
(قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدى ...) يعنى اگر امر دائر
شود بين دعوت خداى سبحان كه موافق فطرت است- و همين فطرت آن را هدايت حقه الهيه
مىداند- و بين دعوت شياطين كه همان پيروى هواى نفس و بازيچه گرفتن دين است، البته
هدايت حقيقى همان هدايت خداوندى است نه آن ديگرى. اما اينكه گفتيم: آنچه موافق
دعوت فطرت است، همان هدايت الهى است؟ وجهش اين است كه هدايت صحيح، آن هدايتى است
كه با نواميس خلقت و واقع سازگار باشد، و معلوم است كه زمام خلقت و نواميس آن،
تنها به دست خداى تعالى است. بنا بر اين، انسان كه از اديان و معتقدات جز مطابقت
با واقع و پيروى آن، منظورى ندارد نبايد جز به هدايت پروردگار سر بسپارد.
و اما اينكه
گفتيم فقط هدايت الهى هدايت حقيقى است، و تنها بايد در برابر آن سر
تسليم فرود آورد، نه در برابر دعوت شيطان، اين نيز دليلش روشن است، براى اينكه
يگانه مرجعى كه جميع امور دنيا و آخرت ما به دست او است و مبدأ ما از او و منتهى و
بازگشتمان به سوى او است، همانا خداى متعال است.
(وَ أُمِرْنا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعالَمِينَ)- در مجمع البيان است
كه عرب در بعضى از موارد مىگويد: امرتك لتفعل- تو را امر كردم براى اينكه
انجام دهى و در پارهاى از موارد مىگويد: امرتك ان تفعل- تو را امر كردم
كه انجام دهى و در مواردى هم مىگويد:
امرتك
بان تفعل- تو را امر كردم به اينكه انجام دهى آن كسى كه مىگويد امرتك
بان تفعل با آوردن حرف ب اين معنا را مىرساند كه امر من به
فلان عمل بود، آن كسى هم كه حرف ب را به كار نمىبرد همين منظور را
دارد چيزى كه هست حرف ب را براى اختصار حذف كرده، و اما كسى كه
مىگويد: امرتك لتفعل مىخواهد بفهماند، امرى كه كرده بيهوده و شوخى
نبوده، بلكه به منظور اين بوده است كه مامور آن را امتثال نموده و آن عمل را
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 206