بر آيه هستند چيزى كه هست بايد ديد جهت اصلى اين عذاب‌ها چيست؟ و اگر به دقت بنگريم خواهيم ديد تنها چيزى كه امت را مستحق عذاب نموده، همانا اختلاف كلمه و تفرقه‌اى است كه امت آغاز كرد و پاسخ منفى به آن حضرت داد و دعوت وى را كه به سوى اتفاق كلمه بود، نپذيرفت.

[پيشگويى تفرقه امت و درگيرى‌هاى بين آنها پس از رسول خدا 6]

(أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً وَ يُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ ...) از ظاهر اين جمله چنين برمى‌آيد كه مى‌خواهد دسته‌بندى‌هايى را كه بعد از رحلت رسول خدا پيش آمد، پيشگويى نمايد، همان دسته‌بندى‌هايى كه باعث شد مذاهب گوناگونى در اسلام پديد آيد، و هر فرقه‌اى در باره مذهب خود اعمال تعصب و حمايت جاهلانه نموده و آن همه جنگهاى خونين و برادركشى به راه افتد، و هر فرقه‌اى فرقه ديگر را مهدور الدم و از حريم دين و مرز اسلام بيرون بداند.

و از اين روى، جمله‌(أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً) و جمله‌(يُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ) هر دو اشاره به يك عذاب خواهند بود، اگر چه ممكن است از نظر ديگر، هر كدام از دو جمله مزبور را، اشاره به عذاب جداگانه‌اى دانست، چون تفرقه بين امت، علاوه بر جنگ و خونريزى، آثار ديگرى از قبيل ضعف در نيروى اجتماعى و متمركز نبودن قوا نيز دارد، ليكن اين معنا با ظاهر آيه خيلى سازگار نيست، زيرا بنا بر اين معنا، ذكر جمله‌(وَ يُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ) بعد از جمله‌(أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً) ذكر خاص بعد از عام و مقيد بعد از مطلق خواهد بود، و اين از فصاحت قرآن دور است، چرا كه ذكر مقيد بعد از مطلق تنها در جايى جايز است كه عنايت ديگرى در كار باشد، و در آيه مورد بحث چنين عنايتى در بين نيست.

علاوه بر اينكه عطف به واو جمع شاهد و مؤيد ديگرى براى گفتار ما است.

و بنا بر گفته ما، معناى آيه چنين مى‌شود: اى محمد! مردم را از عاقبت وخيم استنكاف از اتحاد و اجتماع در زير لواى توحيد و اعراض از شنيدن دعوت حق، بترسان و به آنان بگو كه عاقبت حركت و رويه‌اى كه پيش گرفته‌اند تا چه اندازه وخيم است، زيرا خداى تعالى مى‌تواند شما را به عاقبت بد دچار نموده و عذابى بر شما نازل كند كه از آن راه فرارى نداشته باشيد، و پناهگاهى كه به آن پناهنده شويد، نيابيد، و آن عذاب يا آسمانى است يا زمينى و يا اين است كه شما را به جان هم انداخته و به دست خودتان نابودتان كند. آن گاه با خطاب‌(انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآياتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ) بيان مزبور را تتميم مى‌كند.

(وَ كَذَّبَ بِهِ قَوْمُكَ وَ هُوَ الْحَقُّ قُلْ لَسْتُ عَلَيْكُمْ بِوَكِيلٍ) مقصود از اقوام رسول خدا 6 قريش يا قبيله مضر و يا عموم امت عرب‌