از اينجا معلوم مى‌شود اينكه فرمود:(ثُمَّ رُدُّوا) از قبيل التفات از خطاب سابق (احدكم) به غيبت (ردوا) نيست.

(أَلا لَهُ الْحُكْمُ ...) پس از آنكه اختصاص خداى تعالى را به مفاتح غيب و علمش را به كتاب مبين (كه هر موجودى در آن ثبت است) ذكر فرمود، و بعد از آنكه تدبير خدا را در امر مخلوقات از روز پيدايش تا روز بازگشت، بيان نمود، اينك در اين جمله مى‌فرمايد: حكم براى او است و بس، و ديگران را حكمى نيست، گر چه قبلا هم فرموده بود:(إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ) ولى در اينجا نيز به عنوان نتيجه، بيانات گذشته را تكرار نمود، تا شايد بدين وسيله كسانى را كه از آن غفلت دارند، متنبه سازد.

(وَ هُوَ أَسْرَعُ الْحاسِبِينَ)- اين نتيجه ديگرى است براى بيان قبلى، براى اينكه با اين جمله، اين معنا روشن مى‌شود كه خداى تعالى حساب عمل مردم را از موقع مناسبش تاخير نمى‌اندازد، و اگر به ظاهر، حساب و پاداش عملى تاخير مى‌افتد، براى رسيدن موقع مقتضى است.

(قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ تَدْعُونَهُ ...) گويا مراد از نجات دادن از ظلمات دريا و خشكى، نجات دادن از شدايدى است كه انسان در خلال مسافرتهاى زمينى و دريائيش با آن روبرو مى‌شود، از قبيل سرماى شديد و گرماى طاقت‌فرسا و باران و برف و طوفان و برخورد با راهزنان و امثال آن.

و معلوم است كه اين گرفتارى‌ها اگر در تاريكى شب پيش بيايد، طاقت‌فرساتر خواهد بود، زيرا در تاريكى شب و در ظلمتى كه ابر و باد ايجاد مى‌كند، اضطراب آدمى و حيرت و بيچارگى او بيشتر مى‌شود، و كمتر مى‌تواند راه چاره‌اى به دست آورد، از اين جهت در اين آيه، مساله نجات دادن را مقيد به ظلمات كرده و گر نه اصل معناى آيه، استفهام از اين است كه:

چه كسى شما را در شدايد دست‌گيرى مى‌كند؟. چيزى كه هست به ملاحظه اينكه شدايد را عموميت داده باشد، آن را به ترى و خشكى عالم نسبت مى‌دهد، و براى اينكه سخت‌ترين شدايد را يادآور شده باشد، آن را به تاريكى‌هاى زمين و دريا نسبت مى‌دهد. زيرا همانطورى كه گفته شد، تاريكى اثر مخصوصى در تشديد شدايد دارد، آن گاه براى اختصار خود شدايد را حذف كرده و به ذكر ظلمات اكتفاء نمود و نتيجه را معلق به آن كرده سپس فرموده:(يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ) بنا بر اين ديگر نبايد پرسيد چرا فقط گرفتاريهاى در ظلمات را اسم برده با اينكه خداى تعالى نجات دهنده از جميع گرفتارى‌ها است؟ چون همانگونه كه گفتيم،