تربيت دادن به نفس خود از مردم كناره‌گيرى مى‌كنند، بطورى كه مساله رهبانيت يكى از سنن متبعه آنها است، و داستان رهبانيت ايشان را قرآن كريم هم ذكر كرده و فرموده است:(ذلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَ رُهْباناً وَ أَنَّهُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ)[1] و نيز فرموده:(وَ رَهْبانِيَّةً ابْتَدَعُوها ما كَتَبْناها عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعايَتِها)[2] كما اينكه راجع به تاركين دنيا و عابدهاى يهود هم فرموده:(لَيْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ يَتْلُونَ آياتِ اللَّهِ آناءَ اللَّيْلِ وَ هُمْ يَسْجُدُونَ. يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ أُولئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ)[3].

و اما فرق مختلفه مرتاضين كسانى كه داراى اعمال شگفت‌آورى هستند، مانند ساحران اهل سيميا و اصحاب طلسمات و آنهايى كه داراى تسخير ارواح و تسخير جن و تسخير روحانيت حروف و كواكب و غير آن هستند، و آنان كه به احضار و تسخير نفوس پرداخته‌اند گر چه براى هر كدامشان رياضت‌هاى عجيب مخصوصى است، ليكن نتيجه نوع آنها همان تسلط بر نفس است‌[4].

و خلاصه آنچه گفته شده اين است كه هدف نهايى جميع ارباب اديان و مذاهب و صاحبان اعمال مخصوصه، همانا تهذيب نفس است بوسيله ترك هواهاى نفسانى و اشتغال به تطهير آن از اخلاق نكوهيده، و احوالى كه با هدف مناسب و سازگار نيست.

[5- تعاليم و دستورات اديان و مسلك‌هاى مختلف براى تزكيه و تهذيب نفس با رياضت كشيدن و زهد ورزيدن‌]

5- ممكن است شما برگرديد و بگوييد: آنچه از رفتار و سنن ارباب مذاهب و طريقه‌ها به ثبوت رسيده بيش از اين نيست كه اينها در دنيا زهد مى‌ورزيده‌اند و بس، و اين غير مساله معرفت النفس و اشتغال به تربيت نفسى است كه شما در آن بحث مى‌كنيد، به عبارت ساده‌تر چيزى كه اديان و مذاهب به آن دعوت مى‌كنند عبارت از اين است كه انسان خداوند

[1] و اين براى اين است كه بعضى از نصارا كشيش و بعضى عابدند و اصولا مردمى متكبر نيستند.

سوره مائده آيه 82.

[2] و رهبانيتى كه نصارا آن را بدعت كرده و ما دستورى به آنان نداديم مگر تحصيل خوشنودى خدا، پس رعايت نكردند آن طور كه جا داشت رعايت كنند. سوره حديد آيه 27.

[3] سوره آل عمران آيه 114.

[4] خواننده محترم اگر بخواهد بجزئيات آراء و عقايد اين فرق اطلاع پيدا كند بايد به كتاب سر مكتوم تاليف رازى و ذخيره اسكندريه و كواكب سبعه تاليف حكيم طمطم هندى و رساله سكاكى در تسخير و در مكتوم تاليف ابن عربى و كتب ارواح و احضارى كه اخيرا برشته تحرير در آمده و امثال آن مراجعه كند.