خلق طيب يا خبيث، اين در حقيقت استعمالى است مجازى و بنوعى عنايت.

در آيه مورد بحث گر چه تقوا، يا عبارت است از انجام كارهاى نيك و طيب يا ترك كارهاى زشت و خبيث، ليكن اينكه جمله‌(فَاتَّقُوا اللَّهَ) را متفرع كرده است بر جمله‌(لا يَسْتَوِي الْخَبِيثُ وَ الطَّيِّبُ) و اينكه مساله يكسان نبودن خبيث و طيب را از مسلمات گرفته، شاهد قوى و زنده‌ايست بر اينكه مراد از طيب و خبيث پاك و پليدهاى خارجى و حقيقى مى‌باشد، بنا بر اين، دليل خيلى روشن است و كسى نمى‌تواند در آن خدشه كند، بخلاف اينكه اگر مراد از طيب و خبيث كارهاى نيك و بد بود كه در اين صورت دليل خيلى روشن نبود، زيرا هر طائفه و ملتى هر قدر هم منحرف باشند كار خود را خوب و اعمالى كه مخالف ميل و هواى نفس آنهاست بد مى‌پندارند، بنا بر اين در اينجا مطلب مبنى است بر مطلب ديگرى كه خداى سبحان در موارد متعددى در كلام مجيد خود آن را بيان فرمود، و آن مطلب اين است كه دين از احكام فطرت و نواميس خلقت است، و چيزى را كه دين دعوت به آن مى‌كند همان زندگى طيب و پاكيزه است، و چيزى را كه از آن نهى مى‌كند همان زندگى آلوده و ناپاك است، و خدا جز طيبات را حلال نكرده، و جز خبائث را تحريم ننموده، و لذا فرموده است:(فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ)[1] و نيز فرموده‌(وَ يُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّباتِ وَ يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِثَ)[2] و نيز فرموده:(قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ)[3].

[منشا قواعد دين، خبيث يا طيب بودن اشياء عالم است و ملاك بهتر و برتر بودن، طيب بودن است نه بسيار بودن‌]

پس ما حصل كلام اين شد كه خداى تعالى در آيه مورد بحث‌(لا يَسْتَوِي الْخَبِيثُ وَ الطَّيِّبُ وَ لَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبِيثِ) مثالى زده است براى بيان اينكه قواعد دين ناشى هستند از صفاتى تكوينى كه در اشياى عالم است، از پاكيها و پليديها، كه بى شك در سعادت و شقاوت آدميان تاثير تامى دارند، و فرقى در كم و زياد آنها از جهت اثر نيست، خوبش خوب است اگر چه اندك باشد، و بدش بد است اگر چه بسيار باشد. چون چنين است هر شخص عاقلى كه پاكيها و پليديها را از هم تشخيص مى‌دهد و عقلش قدرت قضاوت اينكه پاك از

[1] نيت خود را براى دين، مستقيم كن و به دين معتقد و مايل باش و پيروى كن فطرت خدا را همان فطرتى را كه خداوند مردم را بر طبق آن آفريده، تغيير و تبديلى براى خلقت خدا نيست، اين است دين مستقيم. سوره روم آيه 30.

[2] حلال مى‌كند براى آنان هر پاكيزه‌اى را و حرام مى‌كند بر آنان پليديها را. سوره اعراف آيه 157.

[3] بگو اى محمد چه كسى حرام كرده لباسهاى زيبا و روزى پاكيزه‌اى را كه خداوند مواد آنها را از زمين رويانده. سوره اعراف آيه 32.