و در آخرت از زيانكاران است (5).

بيان آيات‌

(يَسْئَلُونَكَ ما ذا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّباتُ) اين جمله سؤالى است مطلق و كلى، و جوابى هم كه از آن داده شده عمومى و مطلق است، و در آن ضابطه‌اى كلى براى تشخيص حلال از حرام است داده، و آن اين است كه حلال آن چيزى است كه تصرف در آن- البته نه هر تصرف بلكه تصرفى كه هر عاقلى غرض از آن چيز را همان تصرف مى‌داند، از قبيل خوردن نان نه خفه كردن كودكى به وسيله نان- امرى طيب و معقول شمرده شود.

و اگر طيبات را مطلق آورد اين اطلاق نيز براى اين است كه بفهماند معتبر در تشخيص طيب از خبيث فهم متعارف عموم مردم است، نه فهم افراد استثنايى كه يا از پاره‌اى خبائث لذت مى‌برند، و يا از پاره‌اى طيبات دچار تهوع مى‌شوند، پس هر چيزى كه فهم عادى عموم مردم آن را طيب بداند آن طيب است، و هر چيزى هم كه طيب شد حلال است.

و اگر حليت و طيب بودن را بفهم متعارف انسانها واگذار كرديم از پيش خود نكرديم، بلكه همانطور كه گفتيم از اين جهت بود كه هيچ مطلقى شامل فرد غير متعارف نمى‌شود، و اين مساله در فن اصول ثابت شده است.

[حكم صيد با سگ شكارى‌]

(وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ فَكُلُوا مِمَّا أَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ وَ اذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ ...) بعضى از مفسرين گفته‌اند اين كلام عطف است بر موضع كلمه طيبات ، و در نتيجه همان عاملى كه طيبات را نائب فاعل كرده بود، جمله‌(ما عَلَّمْتُمْ ...) را نيز نائب فاعل مى‌كند، و آن عامل جمله احل است، پس معناى كلام مورد بحث چنين مى‌شود:

احل لكم الطيبات، و احل لكم صيد ما علمتم من الجوارح همه طيبات براى شما حلال شده، و نيز شكار هر درنده‌اى كه تعليم يافته برايتان حلال شده است، و اگر عامل نامبرده را از جمله مورد بحث حذف كرد براى اين بود كه رعايت اختصار را كرده باشد، زيرا سياق بر آن محذوف دلالت مى‌كرد، و حاجتى به ذكر آن نبود.[1] و ليكن ظاهر اين است كه جمله عطف باشد بر محل جمله اول و تقدير آن قل احل‌

[1] تفسير كشاف ج 1 ص 606 و تفسير روح المعانى ج 6 ص 56.