به سوى تحصيل علم تحريك و تشويق كرده باشد.

و همين اساس باعث شده است كه قرآن كريم، اولا: حقايقى از معارف را بيان نموده، و در ثانى: احكام عمليه‌اى را هم كه تشريع كرده همه را به آن معارف مرتبط سازد، و به عبارت ديگر نخست انسان را به خود او چنين معرفى نموده، كه موجودى است كه خدا او را به دست قدرت خود خلق كرده، و در خلق كردنش و بقايش ملائكه و ساير مخلوقات خود را واسطه قرار داده، و براى خلقت و بقاى او آسمان و زمين و گياهان و حيوانات و مكان و زمان و هزاران شرايط ديگر را پديد آورده است. و نيز به او بفهماند كه خواه ناخواه به سوى معاد و ميعاد رهسپار است و همه تلاشش به سوى پروردگار است، و سرانجام خداى را ديدار خواهد كرد، و خدا سزاى اعمالش را مى‌دهد، يا به سوى بهشت و يا به سوى آتشش راه مى‌نمايد، اين يك عده از معارف كتاب خدا است كه مربوط به عقايد است.

آن گاه به انسان مى‌فهماند اعمالى كه او را به سعادت بهشت مى‌رساند چگونه اعمالى است، و آن اعمالى كه او را به شقاوت آتش دچار مى‌كند چيست؟.

يعنى برايش احكام عبادى و قوانين اجتماعى را شرح مى‌دهد، اين هم يك عده ديگر از معارف كتاب خدا است.

طايفه ديگر بياناتى است كه براى بشر شرح مى‌دهد، كه اين احكام و قوانين اجتماعى كه گفتيم تو را به سعادتت مى‌رساند مرتبط به طايفه اول است، و به منظور سعادت بشر تشريع شده، چون دستوراتى است كه مشتمل بر خير دنيايى و آخرتى بشر است، اين هم طايفه سوم.

آن گاه اين معنا به خوبى برايت روشن مى‌گردد كه طايفه دوم به منزله مقدمه است براى طايفه اول، و طايفه اول به منزله نتيجه است براى طايفه دوم، و طايفه سوم به منزله رابطى است كه دو طايفه اول را به هم مربوط مى‌سازد و دلالت آيات قرآن بر اين سه طايفه واضح است احتياج ندارد كه ما آنها را دسته‌بندى كنيم.

[امرى كه باعث شده است بيانات قرآن كريم جنبه مثل به خود بگيرد]

چهارم اينكه فهم عامه بشر بيشتر با محسوسات سر و كار دارد و لذا نمى‌تواند ما فوق محسوسات را به آسانى درك كند، و مرغ فكر خود را تا بام طبيعت پرواز دهد.

افراد انگشت‌شمارى هم كه از راه رياضتهاى علمى توانسته‌اند فهم خود را ترقى داده به ادراك معانى و كليات قواعد و قوانين موفق شوند وضعشان به خاطر اختلاف وسائل اين توفيق، مختلف است و به همين جهت فهم آنان در درك معانى خارج از حس و محسوسات، بشدت مختلف شده است و اين اختلاف از نظر مراتب، دامنه عريضى دارد كه احدى نمى‌تواند