مساله طهارت نفس عينا مانند داشتن تقوا در مرحله عمل است، كه خداى تعالى تمامى افراد بشر را به آن دعوت كرده، و فرموده:(اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ)[1] و ليكن حق تقوا كه همان كمال آن و نهايت درجه آنست، جز در افرادى معدود حاصل نمى‌شود، و آنچه در ما بقى مردم حاصل مى‌شود درجات پائين‌تر از آن حد است، (الامثل فالامثل)، همه اينها به خاطر اختلافى است كه مردم در فهم و طبيعت خود دارند، و اين مختص مساله طهارت نفس و تقوا نيست، بلكه تمامى كمالهاى اجتماعى از حيث تربيت، و دعوت همين طور است، آن كسى كه بنيانگذار يك اجتماع است تمامى افراد را به بالاترين درجه هر كمالى دعوت مى‌كند، و مى‌خواهد كه مثلا در علم، در صنعت، در ثروت، در آسايش، و ساير كمالات مادى و معنوى به نهايت درجه آن برسند؟ ولى آيا مى‌رسند؟ نه بلكه تنها بعضى از افراد جامعه به آن مى‌رسند، و ما بقى بر حسب استعدادهاى مختلف به درجات پائين‌تر آن دست مى‌يابند، و در حقيقت امثال اين غايات، كمالاتى است كه جامعه به سوى آن دعوت مى‌شود، نه تك تك افراد، به طورى كه هيچ فردى از آن تخلف نداشته باشد.

[راه رسيدن به هدف فوق شناساندن انسان به خود او است (از طريق تربيت علمى و عملى)]

دوم اينكه: قرآن قاطعانه اعلام مى‌دارد كه تنها راه رسيدن انسانها به اين هدف اين است كه نفس انسان را به انسان بشناسانند، و به اين منظور او را در ناحيه علم و عمل تربيت كنند.

در ناحيه علم به اين قسم كه حقايق مربوط به او را از مبدأ گرفته تا معاد به او تعليم دهند، تا هم حقائق عالم، و هم نفس خود را، كه مرتبط با حقايق و واقعيات عالم است بشناسد و در اين صورت شناختى حقيقى نسبت به نفس خود مى‌يابد.

و اما در ناحيه عمل به اين قسم كه قوانين صالح اجتماعى را بر او تحميل كنند تا شؤون زندگى اجتماعيش صالح گردد، و مفاسد زندگى اجتماعى، او را از برخوردارى از علم و عرفان باز ندارد، و بعد از تحميل آن قوانين يك عده تكاليف عبادى بر او تحميل كنند، كه در اثر تكرار و مواظبت بر عمل به آن، نفسش و سويداى دلش متوجه مبدأ و معاد شود، و به عالم معنا و طهارت نزديك و مشرف گردد، و از آلودگى به ماديات و پليديهاى آن پاك شود.

خواننده عزيز، اگر در آيه شريفه:(إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ، وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ)[2] دقت كند، و آنچه از آن فهميد با بيانى كه ما در آيه:(وَ لكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ)[3]

[1] سوره آل عمران آيه 102.

[2] عقائد حقه به سوى خدا بالا مى‌رود، و عمل صالح آن را در بالا رفتن كمك مى‌كند.( سوره فاطر آيه 10).

[3] سوره مائده آيه 6.