با هم سازگار مى‌شود.

(ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ) و معناى اين جمله اين است: غضب الهى براى اين بود كه امروز عصيانگرى كردند و از پيش هم بر اعتداء و ياغى‌گريشان استمرار مى‌دادند.

( لَيْسُوا سَواءً) ...(مِنَ الصَّالِحِينَ ) كلمه سواء مصدرى است كه معناى وصف از آن اراده شده، مى‌خواهد بفرمايد:

اهل كتاب همه مثل هم، و مساوى در وصف و در حكم نيستند، براى اينكه بعضى از آنان امتى هستند قائم به عبادت، و آيات خدا را مى‌خوانند و چنين و چنانند، و بعضى ديگر اينطور نيستند.

و از اينجا معلوم مى‌شود كه جمله:(مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ ...) در مقام تعليل است، و وجه عدم تساوى اهل كتاب را بيان مى‌كند.

[معناى امت قائمة و اشاره به فرق بين سرعت و عجله ]

مفسرين در معناى كلمه قائمة اختلاف كرده، بعضى گفته‌اند: يعنى ثابت قدم بر امر خدايند. بعضى ديگر گفته‌اند يعنى عادل و معتدلند، به دو طرف افراط و تفريط گرايش ندارند.

بعضى ديگر گفته‌اند: يعنى داراى امتى و مذهبى قائم و طريقه‌اى مستقيم‌اند، ولى حق مطلب اين است كه لفظ قائمة مطلق است و هيچيك از اين قيدها را ندارد، و در نتيجه همه اين معانى را تحمل مى‌كند، چيزى كه هست وقتى مى‌بينيم سخن از كتاب و اعمال صالحه آنان به ميان آمده، بيشتر اين معنا به ذهن مى‌رسد كه مراد از قيام بر ايمان و اطاعت باشد.

و كلمه آناء جمع انى بكسره همزه، و يا بفتحه آن است. بعضى گفته‌اند: جمع كلمه انو است كه به معناى وقت است. پس آناء يعنى اوقات.

و مسارعه به معناى مبادرت ورزيدن و شتافتن است. و اين كلمه باب مفاعله از ماده سرعت است.

در مجمع البيان مى‌گويد: فرق بين سرعت و عجله اين است كه سرعت به معناى جلو افتادن در كارى است كه جلو افتادن در آن جايز باشد. پس سرعت (از آنجايى كه هميشه در كار خير به كار مى‌رود) خود يكى از صفات ممدوح است. و ضد آن ابطاء- كندى است.

كه صفت ناپسندى است، به خلاف عجله كه چون به معناى شتافتن و جلو افتادن در كارى است كه نبايد در آن شتاب كرد. لذا از صفات نكوهيده و مذموم به شمار مى‌رود. و ضد آن اناة .

درنگ و تانى است كه از صفات پسنديده است.[1]

[1] مجمع البيان ج 2 ص 488.