بيان آيات‌

اين آيات كريمه- بطورى كه ملاحظه مى‌فرمائيد- توجه و انعطاف به هدفى دارد كه آيات قبل متعرض آن بود، و آن بيان حال اهل كتاب و مخصوصا يهوديان بود كه به آيات خدا كفر ورزيده و خود را گمراه و مؤمنين را از راه خدا بازداشتند، و آيات دهگانه‌اى كه گذشت، از باب الكلام يجر الكلام ، در بين اين دو دسته آيات قرار گرفته بود، پس اتصال آيات مورد بحث با آيات دهگانه قبل به حال خود باقى است.

(لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلَّا أَذىً ...) كلمه اذى بطورى كه در مفردات القرآن راغب آمده، به معناى هر آن ضررى است كه به جانداران برسد- به جان يا به تن آنها و يا به سعادت اخروى يا دنيوى‌شان.

(ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ أَيْنَ ما ثُقِفُوا إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ)

[مراد از اينكه بر اهل كتاب ذلت زده شده: (ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ) ]

كلمه ذلت مصدرى است كه براى نوع ساخته شده و كلمه ذل بضمه بطورى كه راغب گفته، به معناى ذلتى است كه از قهر و غلبه ناشى شود، و با كسره ذال، به معناى ذلتى است كه از ناحيه تعصب و تكبر ناشى گردد. و معناى عمومى آن (كه هم در ذل- بضمه- هست و هم در ذل- بكسره- و هم در بناى نوع- و هم در ساير مشتقات) عبارت است از انكسار و رام شدن در برابر خصم، و در مقابل آن ماده عز است، كه به معناى رام نشدن و نپذيرفتن تاثير طرف مقابل است.

و كلمه ثقفوا ماضى مجهول و به معناى وجدوا- يافت شدند است و كلمه حبل به معناى آن سببى است كه تمسك به آن باعث مصونيت و حفظ گردد، كه البته به عنوان استعاره در مورد هر چيزى كه نوعى امنيت و عصمت و مصونيت آورد استعمال مى‌شود، نظير عهد و ذمه و امان دادن كه همه اينها را نيز حبل مى‌گويند.

و مراد- و خدا داناتر است- اين است كه ذلت بر آنان مقدر شده و آن چنان ثابت شده كه نقش سكه روى فلز، و يا خيمه بر بالاى سر انسان ثابت مى‌شود. پس ذلت براى آنان نوشته شده و يا به اعتبار كلمه على برايشان مسلط گشته مگر آنكه به حبل و سببى خدايى چنگ بزنند و يا خود را به دامن نيرومند انسانى بيفكنند.

در اين آيه شريفه كلمه حبل تكرار شده (فرموده: چنگ بزنيد به حبلى از خدا و حبلى از مردم) با اينكه مى‌توانست بفرمايد:(إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ) و اين بدان جهت بود كه‌