پرتغال، و بلژيك، و هلند، و غير آن را بسوى نصرانيت جلب كند. الا روسيه كه بعدها به اين دين گرويد.

[اجمالى از سير تاريخى مسيحيت و پيدايش انشعابات و مذاهب مختلف مسيحى‌]

از يك سو دائما كليسا رو به پيشرفت و تقدم بود، و از سوى ديگر امپراطورى روم مورد حمله امتهاى شمالى و عشاير صحرانشين اروپا قرار گرفت، و جنگهاى پى در پى و فتنه‌ها اين امپراطورى را تضعيف مى‌كرد. تا آنجا كه بوميان روم و اقوام حمله‌ور كه بر روم استيلاء يافته بودند، بر اين معنا توافق كردند كه كليسا را بر خود حكومت داده، زمام امور دنيا را هم بر او بسپارند، همانطور كه زمام امور دين را در دست داشت. در نتيجه كليسا هم داراى سلطنت روحانى و دينى شد و هم سلطنت دنيايى و جسمانى. و در آن ايام يعنى سال 590 ميلادى، رياست كليسا بدست پاپ گريگواگر بود كه باز در نتيجه كليساى روم رياست مطلقه بر همه عالم مسيحيت يافت. (و نه تنها كليساهاى روم بلكه تمامى كليساهاى دنيا از كليساى روم الهام مى‌گرفت.) چيزى كه هست چندى طول نكشيد كه امپراطورى روم به دو امپراطورى منشعب شد، امپراطورى روم غربى كه پايتخت آن روم بود، و امپراطورى روم شرقى كه پايتخت آن قسطنطنيه (استانبول) بود، و قيصرهاى روم شرقى، خود را رؤساى دينى مملكت مى‌دانستند، ولى كليساى روم زير بار اين حرف نرفت، و همين مبدأ پيدايش انشعاب مسيحيت به دو مذهب كاتوليك (پيروان كليساى روم) و ارتودوكس (پيروان كليساى استانبول) گرديد.

امر به همين منوال گذشت، تا آنكه قسطنطنيه بدست آل عثمان فتح گرديد، و قيصر روم بالى اولوكوس از آخرين قيصرهاى روم شرقى، و نيز كشيش آن روز در كليساى اياصوفيه كشته شدند. و بعد از كشته شدن قيصر روم اين منصب دينى، يعنى رياست كنيسه را قيصرهاى روسيه ادعا نموده، گفتند ما آن را از قيصرهاى روم به ارث مى‌بريم، براى اينكه با آنها خويشاوندى سببى داريم، دختر به آنها داده، و از آنها دختر گرفته‌ايم، و در اين ايام كه قرن دهم ميلادى بود، روس‌ها هم مسيحى شده بودند. و در نتيجه پادشاهان روسيه سمت كشيشى كليساهاى سرزمين خود را بدست آورده، تا از تبعيت كليساى روم درآمدند، و اين در سال 1454 ميلادى بوده است.

جريان تا حدود 5 قرن بهمين حال باقى ماند تا آنكه تزارنيكولا كشته شد و او آخرين قيصر روسيه بود كه خودش و تمامى خانواده‌اش در سال 1918 ميلادى بدست كمونيستها بقتل رسيدند. در نتيجه كليساى روم تقريبا بحال اولش يعنى قبل از انشعابش برگشت. (و دوباره به همه كليساهاى روم غربى و شرقى مسلط شد.) ليكن از سوى ديگر دچار تيره‌روزى شد و آن اين بود كه كليسا در بحبوحه ترقى و اوج‌