پيروى ما از عمل او به آن معارف عمل هم كرده‌ايم و اگر رسول از آنچه مردم را بدان مى‌خواند تخطى و تعدى كرده باشد، مردم نمى‌توانند شهادت دهند به اينكه بدانچه خدا نازل كرده، ايمان آورده و رساننده آن را پيروى كرده‌اند.

و ظاهرا اين شهادت همان حقيقتى است كه آيه شريفه:(فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ)[1]، به آن اشاره كرده كه همان شهادت بر تبليغ است و اما آيه شريفه:(وَ إِذا سَمِعُوا ما أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرى‌ أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ، يَقُولُونَ رَبَّنا آمَنَّا فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ)[2]، مربوط به شهادت بر حقانيت رسالت رسول است نه شهادت بر اينكه رسول رسالت خود را تبليغ كرده (و خدا داناتر است).

و چه بسا بشود از اينجاى سخنشان، بعد از استشهاد رسول بر اسلام خود، كه گفتند:

(فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ) استفاده كرد: درخواستشان اين بوده كه خداى تعالى ايشان را جزء گواهان و شهداى اعمال قرار دهد و ما در باره گواهان اعمال در ذيل آيه:(رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ، وَ أَرِنا مَناسِكَنا)[3] كه حكايت دعاى ابراهيم و اسماعيل ع است بحث مفصلى ايراد نموديم، خواننده عزيز به تفسير آن آيه مراجعه كند.

(وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرِينَ) منظور از مكر كنندگان بنى اسرائيل هستند كه عليه عيسى ع توطئه كردند، توطئه‌اى كه جمله‌(فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسى‌ مِنْهُمُ الْكُفْرَ ...) به آن اشاره دارد و ما در ذيل آيه:(وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِينَ)[4]، در معناى مكرى كه به خدا نسبت داده شده بحث كرديم.

(إِذْ قالَ اللَّهُ يا عِيسى‌ إِنِّي مُتَوَفِّيكَ) مصدر توفى به معناى گرفتن چيزى بطور تام و كامل است، و به همين جهت در موت‌

[1] بطور قطع از هر مردمى كه برايشان رسول فرستاده شده و از هر رسولى كه به سوى مردمى گسيل شده بازخواست خواهيم كرد. سوره اعراف آيه 6 .

[2] و چون وحى نازل شده به رسول را مى‌شنوند، ديدگان ايشان را مى‌بينى كه از شوق شناختن حق اشك مى‌ريزد، مى‌گويند پروردگارا ايمان آورديم، پس ما را در زمره شاهدان بنويس سوره مائده، آيه 83 .

[3]( ابراهيم و اسماعيل) عرض كردند پروردگارا اول ما را تسليم فرمان خودگردان و فرزندان ما را هم به تسليم و رضاى خود بدار. سوره بقره، آيه 128 .

[4] آن كسانى كه كافر شدند مى‌گويند خداوند با اين مثل گمراه نمى‌كند مگر فاسقان را سوره بقره، آيه 26 .