شده‌ام، و ديگر شهوت جنسى ندارم ادبى را رعايت كرده كه هر كسى آن را مى‌فهمد، و نيز در اينكه گفت:(وَ امْرَأَتِي عاقِرٌ) (و زنم در حالى كه نازا است) و نگفت: و امرأتى عاقر (و زنم نازا است)، اشاره كرده است به اينكه همسرم نيز مثل خودم پير است، در حالى كه نازا هم بوده است.

(قالَ كَذلِكَ اللَّهُ يَفْعَلُ ما يَشاءُ) فاعل فعل قال هر چند خداى سبحان است، حال يا به مباشرت و يا به وسيله وساطت ملائكه، آنهم يا از راه وحى و يا به وسيله همان ملائكه‌اى كه با او گفتگو مى‌كردند، الا اينكه از ظاهر عبارت برمى‌آيد كه خود خداى تعالى نفرموده: خدا اين چنين هر كار بخواهد مى‌كند ، بلكه گوينده آن فرشته‌اى بوده و اگر بخودش نسبت داده از اين جهت است كه فرشته هم به امر او گفته است، دليل بر اين كه گوينده فرشته‌اى بوده اين است كه در داستان مريم (ع) وقتى مى‌گويد: من كه شوهر نرفته‌ام و هرگز زناكار نبوده‌ام پاسخ فرشته‌اى كه با او گفتگو مى‌كرده را اينطور حكايت مى‌كند:(قالَ كَذلِكَ، قالَ رَبُّكَ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ، وَ قَدْ خَلَقْتُكَ مِنْ قَبْلُ، وَ لَمْ تَكُ شَيْئاً)[1].

و از اين آيه چنين برمى‌آيد كه اولا زكريا جمله مورد بحث را از همان ناحيه‌اى مى‌شنيده كه جملات قبل را استماع كرده و ثانيا كلمه كذلك خبر است براى مبتدايى كه حذف شده، و تقدير كلام قال الامر كذلك بوده، يعنى فرشته گفت مطلب همين طور است، يعنى آن بشارتى كه به تو داديم واقع شدنى است.

و اين اشاره است به اينكه فرزند دار شدن او از قضا و قدرهاى حتمى است كه هيچ شكى در وقوع آن نيست، نظير همان پاسخى كه روح در مقابل مريم داد، و خداى تعالى آن را چنين نقل كرده كه گفت:( كَذلِكِ قالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ‌)، تا آنجا كه گفت-(وَ كانَ أَمْراً مَقْضِيًّا )[2] و ثالثا برمى‌آيد كه جمله‌(اللَّهُ يَفْعَلُ ما يَشاءُ) كه بدون و او عاطفه آمده، كلام جداگانه‌اى است كه مضمون كذلك را تعليل مى‌كند، و مى‌رساند اينكه گفتيم: كذلك (مطلب همان است كه گفتيم) براى اين بود كه خدا هر چه بخواهد مى‌كند.

(قالَ رَبِّ اجْعَلْ لِي آيَةً، قالَ آيَتُكَ أَلَّا تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ إِلَّا رَمْزاً ...) در مجمع البيان مى‌گويد: كلمه رمز به معناى اشاره با دو لب است، و گاهى در

[1] گفت اين چنين است، پروردگار تو گفته كه آن كار براى من آسان است، و چگونه آسان نباشد با اينكه من تو را از پيش خلق كردم، با اينكه چيزى نبودى( سوره مريم آيه 9).

[2] اين امرى است كه قضاى الهى بر آن رانده شده( سوره مريم آيه 21).