فرمود: اگر هم سخن درست بگويد اجر نمى‌برد .

مؤيد اين معنا وضع موجود در عصر رسول خدا 6 است، چون در آن ايام قرآن كريم هنوز تاليف و جمع‌آورى نشده بود، آيات و سوره‌هاى آن در دست مردم متفرق بود، و به همين جهت نمى‌توانستند تك تك آيات را تفسير كنند، چون خطر وقوع در خلاف منظور، در كار بود. و حاصل سخن اين شد كه آنچه از آن نهى شده اين است كه، كسى خود را در تفسير قرآن مستقل بداند، و به فهم خود اعتماد كند، و به غير خود مراجعه نكند. و لازمه اين روايات اين است كه مفسر همواره از غير خودش استمداد جسته و به ديگران نيز مراجعه كند، و آن ديگران لا بد يا عبارتست از ساير آيات قرآن ، و يا عبارت است از احاديث وارده در سنت ، شق دوم نمى‌تواند باشد، براى اين كه مراجعه به سنت با دستور قرآن و حتى با دستور خود سنت كه فرموده همواره به كتاب خدا رجوع كنيد، و اخبار را بر آن عرضه كنيد، منافات دارد، پس باقى نمى‌ماند مگر شق اول، يعنى خود قرآن كريم كه در تفسير يك يك آيات بايد به خود قرآن مراجعه نمود. با اين بيان، حال سخنانى كه در باره حديث بالا يعنى حديث تفسير به رأى زده‌اند روشن مى‌شود

، چون در معناى اين حديث، اقوال مختلف شده است، و در اين جا براى آگاهى خواننده ده قول را نقل مى‌كنيم.

[ده قول كه در باره مراد از تفسير به رأى گفته شده است‌]

اول: منظور از تفسير به رأى تفسير كسى است كه اطلاعى از علوم مقدماتى ندارد. چون وقتى مى‌توان آيات قرآنى را تفسير كرد كه علوم ديگرى كه به قول سيوطى در اتقان پانزده علم است، فرا گرفته باشيم، وى گفته آن پانزده علم عبارتند از:

1- نحو، 2- صرف، 3- اشتقاق، 4- معانى، 5- بيان، 6- بديع، 7- قرائت، 8- اصول دين، 9- اصول فقه، 10- اسباب نزول، 11- قصص، 12- ناسخ و منسوخ، 13- فقه، 14- آگاهى و احاطه به خصوص احاديثى كه مجملات و مبهمات قرآن را بيان مى‌كند، 15- علم موهبت، و منظور سيوطى از علم موهبت آن علمى است كه حديث نبوى زير بدان اشاره نموده و مى‌فرمايد:

من عمل بما علم، ورثه اللَّه علم ما لم يعلم [1].

دوم اينكه: گفته‌اند مراد اين حديث پرداختن به تفسير آيات متشابه است، چون تفسير آن آيات را كسى بجز خدا نمى‌داند.

[1] كسى كه بدانچه مى‌داند عمل كند خداى تعالى علم آنچه را كه نمى‌داند كه اثر همين عمل است بدو مى‌دهد. ج 2 ص 180.