و راحله به معناى شترى است كه براى راه پيمايى نيرومند باشد.

و منظور از رحلت قريش مسافرت آنان از مكه به بيرون براى تجارت است، و اين رحلت از مشخصات اهل اين شهر بوده، چون اين شهر در دره‌اى خشك و سوزان و بى آب و علف واقع شده، كه نه زرعى در آن هست و نه ضرعى (پستان شيردارى) ناگزير قريش زندگى را از راه تجارت مى‌گذارنيد، و در هر سال دو نوبت به تجارت مى‌رفت، يك نوبت در زمستان كه به طرف يمن مى‌رفت، و نوبتى ديگر در تابستان كه به سوى شام ره مى‌سپرد، و با اين دو نوبت سفر كردن زندگى خود را اداره مى‌نمود، و مردم يمن و شام پاس احترام قريش را مى‌داشتند، زيرا خانه كعبه بيت الحرام در بين ايشان واقع شده بود، و به همين جهت راهزنان و غارتگران كه ممر عيشى به جز دزدى و غارت نداشتند، متعرض ايشان نمى‌شدند، نه سر راه را برايشان مى‌گرفتند، و نه به شهرشان حمله‌ور مى‌شدند.

[معناى سوره ايلاف در فرض وحدت با سوره فيل و در صورت استقلال‌]

و در جمله لايلاف قريش حرف لام در كلمه لايلاف لام تعليل است، و فاعل در ايلاف خداى سبحان، و مفعول ايلاف (آن كسانى كه خدا مردم را با ايشان مانوس كرد) قريشند، پس كلمه قريش مفعول اول فعل ايلاف است، و مفعول دومش حذف شده، چون جمله بعدى يعنى (إِيلافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتاءِ وَ الصَّيْفِ‌) مى‌فهماند كه آن مفعول چيست، و جمله ايلافهم ... بدل از جمله ايلاف قريش است، و فاعل در ايلافهم نيز خداى سبحان، و مفعول اولش ضمير جمعى است كه در ظاهر كلام آمده، و به قريش بر مى‌گردد، و مفعول دومش كلمه رحلة ... است، و تقدير چنين است، لايلاف اللَّه قريشا رحلة الشتاء و الصيف- خداى سبحان با مرغان ابابيل آن دفاع را از خانه‌اش كرد، و به شما قريش اين عزت و احترام را ارزانى داشت تا شما قريش با رحلت زمستانى و تابستانى مانوس شويد، و امر معاشتان بگذرد [1].

(فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَيْتِ) حرف فاء در آغاز جمله فليعبدوا در اصطلاح ادبيات براى اين آمده كه مطلب بويى از شرطيت را داشته، يعنى جا داشته كسى توهم كند كه پرستش رب اين بيت لا بد شرايطى دارد كه با بودن آن شرايط بايد رب اين بيت را پرستيد، و با نبودنش نپرستند. براى رفع‌

[1] و گر نه اگر اين كرامت از خانه كعبه به ظهور نمى‌رسيد، دزدان و غارتگران فرقى بين شما و ساير مردم نمى‌گذاشتند، و كاروانتان را مى‌دزديدند، و حتى در خود مكه نيز از هجوم و غارتشان ايمن نمى‌بوديد. مترجم .