به طور قطع مى‌دانيم كه در تعلق دعوت فرقى ميان بعضى با بعض ديگر نيست، اگر در عصر نزول متعلق به بعضى شده، بايد كه متعلق به كل كفار هم بشود.

و جمله‌(رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ) اشاره دارد به اينكه آن بينه عبارت است از محمد 6 و جمله‌(وَ ما تَفَرَّقَ ...) اشاره دارد به اينكه تفرقه و كفرى كه در سابق نسبت به حق داشتند نيز بعد از آمدن بينه بوده.

و جمله‌(وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ ...) مى‌فهماند كه آنچه بدان دعوت شده‌اند، و مامور به آن گشته‌اند، دينى است قيم، كه مصالح اجتماع بشريشان را تامين مى‌كند، پس بر همه آنان لازم است به آن دين ايمان آورند و كفر نورزند.

[بهترين مردم و بدترين مردم‌]

(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ وَ الْمُشْرِكِينَ فِي نارِ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها أُولئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ) بعد از آنكه از اشاره به كفرشان به بينه‌اى كه به موجب سنت الهى برايشان آمده بود، فارغ شد، و نيز بعد از آنكه بيان كرد كه دين قيم به چه چيز دعوت مى‌كند، شروع كرد به انذار و تهديد كفار، و وعده به مؤمنين. و كلمه بريه به معناى خلق است، مى‌فرمايد كسانى كه از اهل كتاب و مشركين به اين بينه كافر شدند، در آتش جهنم و به طور دائم خواهند بود، اين گونه افراد بدترين خلق خدايند (چون نعمت هدايت بالاترين نعمت‌هاى الهى است، و كفران آن بدترين كفرانها است).

(إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ) در اين آيه خيريت را منحصر در مؤمنين كرده، كه اعمال صالح مى‌كنند، هم چنان كه در آيه قبلى شريت را منحصر در كفار مى‌كرد، (و اين انحصار از آوردن ضمير هم استفاده مى‌شود، چون اگر فرموده بود: اولئك شر البرية معنايش اين مى‌شد كه ايشان بدترين خلقند، و اين منافات نداشت با اينكه اشخاص ديگرى هم بدترين خلق باشند، ولى عبارتى كه در آيه آمده معنايش اين است كه ايشان، آرى ايشانند بدترين خلق).

( جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ‌) ...(ذلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ ) كلمه عدن به معناى استقرار و ثبات است، پس جنات عدن به معناى بهشت‌هاى خالد و جاودانه است، و توصيف دوباره‌اش به اينكه خير البرية در آن بهشت‌ها خالدند و ابدا خالدند تاكيد همان جاودانگى است، كه اسم عدن بر آن دلالت داشت‌(رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ)- خدا از ايشان راضى است، و رضايت خدا از صفات فعل خداست و مصداق و مجسم آن همان ثوابى است كه به ايشان عطا مى‌كند، تا جزاى ايمان و