و در كلام خداى تعالى آيه‌اى كه بيان كند ليله مذكور چه شبى بوده ديده نمى‌شود بجز آيه‌(شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ)[1] كه مى‌فرمايد: قرآن يكپارچه در ماه رمضان نازل شده، و با انضمام آن به آيه مورد بحث معلوم مى‌شود شب قدر يكى از شبهاى ماه رمضان است، و اما اينكه كداميك از شب‌هاى آن است در قرآن چيزى كه بر آن دلالت كند نيامده، تنها از اخبار استفاده مى‌شود، كه ان شاء اللَّه در بحث روايتى آينده بعضى از آنها از نظر خواننده مى‌گذرد.

[وجه تسميه شب قدر، تقدير و احكام امور يك سال در شب قدر، يكى از شب‌هاى رمضان است و هر سال تكرار مى‌شود]

در اين سوره آن شبى كه قرآن نازل شده را شب قدر ناميده، و ظاهرا مراد از قدر تقدير و اندازه‌گيرى است، پس شب قدر شب اندازه‌گيرى است، خداى تعالى در آن شب حوادث يك سال را يعنى از آن شب تا شب قدر سال آينده را تقدير مى‌كند، زندگى، مرگ، رزق، سعادت، شقاوت و چيزهايى ديگر از اين قبيل را مقدر مى‌سازد، آيه سوره دخان هم كه در وصف شب قدر است بر اين معنا دلالت دارد:(فِيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ أَمْراً مِنْ عِنْدِنا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ)[2]، چون فرق ، به معناى جدا سازى و مشخص كردن دو چيز از يكديگر است، و فرق هر امر حكيم جز اين معنا ندارد كه آن امر و آن واقعه‌اى كه بايد رخ دهد را با تقدير و اندازه‌گيرى مشخص سازند.

و از اين استفاده مى‌شود كه شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و آن سالى كه قرآن در آن شبش نازل شد نيست، بلكه با تكرر سنوات، آن شب هم مكرر مى‌شود، پس در هر ماه رمضان از هر سال قمرى شب قدرى هست، كه در آن شب امور سال آينده تا شب قدر سال بعد اندازه گيرى و مقدر مى‌شود.

براى اينكه اين فرض امكان دارد كه در يكى از شبهاى قدر چهارده قرن گذشته قرآن يكپارچه نازل شده باشد، ولى اين فرض معنا ندارد كه در آن شب حوادث تمامى قرون گذشته و آينده تعيين گردد. علاوه بر اين، كلمه يفرق به خاطر اينكه فعل مضارع است استمرار را مى‌رساند، در سوره مورد بحث هم كه فرموده: شب قدر از هزار ماه بهتر است و نيز فرموده:

ملائكه در آن شب نازل مى‌شوند مؤيد اين معنا است.

پس وجهى براى تفسير زير نيست كه بعضى‌[3] كرده و گفته‌اند: شب قدر در تمام دهر

[1] سوره بقره، آيه 185.

[2] در آن شب هر حادثه‌اى كه بايد واقع شود خصوصياتش مشخص و محدود مى‌گردد، اين امرى است خلف ناپذير، امرى است از ناحيه ما كه اين ماييم فرستنده رحمتى از ناحيه پروردگارت. سوره دخان، آيه 6.

[3] تفسير قرطبى، ج 20، ص 135.