: و از ديگران رسيده خالى از تاييد مدنى بودن آن نيست، و آن رواياتى است كه دلالت دارد بر اينكه اين سوره بعد از خوابى بود كه رسول خدا 6 ديد، و آن خواب اين بود كه ديد بنى اميه بر منبر او بالا مى‌روند، و سخت اندوهناك شد، و خداى تعالى براى تسليتش اين سوره را نازل كرد (و در آن فرمود شب قدر بهتر از هزار ماه حكومت بنى اميه است).

[مفاد آيه:(إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ) اينست كه همه قرآن در شب قدر نازل شده است‌]

(إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ) ضمير در انزلناه به قرآن برمى‌گردد، و ظاهرش اين است كه: مى‌خواهد بفرمايد همه قرآن را در شب قدر نازل كرده، نه بعضى از آيات آن را، مؤيدش هم اين است كه تعبير به انزال كرده، كه ظاهر در اعتبار يكپارچگى است، نه تنزيل كه ظاهر در نازل كردن تدريجى است.

و در معناى آيه مورد بحث آيه زير است كه مى‌فرمايد:(وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ)[1]، كه صريحا فرموده همه كتاب را در آن شب نازل كرده، چون ظاهرش اين است كه نخست سوگند به همه كتاب خورده، بعد فرموده اين كتاب را كه به حرمتش سوگند خورديم، در يك شب و يكپارچه نازل كرديم.

پس مدلول آيات اين مى‌شود كه قرآن كريم دو جور نازل شده، يكى يكپارچه در يك شب معين، و يكى هم به تدريج در طول بيست و سه سال نبوت كه آيه شريفه‌(وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‌ مُكْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِيلًا)[2]، نزول تدريجى آن را بيان مى‌كند، و همچنين آيه زير كه مى‌فرمايد:(وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلًا)[3].

و بنا بر اين، ديگر نبايد به گفته بعضى‌[4] اعتنا كرد كه گفته‌اند: معناى آيه انزلناه اين است كه شروع به انزال آن كرديم، و منظور از انزال هم انزال چند آيه از قرآن است، كه در آن شب يكباره نازل شد نه همه آن.

[1] سوگند به كتاب مبين، ما آن را در شبى مبارك نازل كرديم. سوره دخان، آيه 3.

[2] ما قرآنى بر تو نازل كرديم كه به صورت آيات جدا از هم مى‌باشد، تا آن را تدريجا و با آرامش بر مردم بخوانى. و به طور قطع اين قرآن را ما نازل كرديم. سوره اسراء، آيه 106.

[3] آنان كه كافر شدند گفتند: چرا قرآن يكباره بر او نازل نشد، بله يكباره نازل نكرديم، تا قلب تو را ثبات و آرامش بخشيم، و بدين منظور آيه آيه‌اش كرديم. سوره فرقان، آيه 32.

[4] مجمع البيان، ج 10، ص 518.