بيان آيات‌

اين سوره مساله بعث و جزا را ياد آور شده، مطلب را از راه خلقت انسان در بهترين تقويم، و سپس اختلاف افراد انسان در بقا بر فطرت اولى و خارج شدن از آن، و در نتيجه تنزلش تا اسفل سافلين را بيان نموده، در آخر خاطر نشان مى‌كند كه به حكم حكمت الهى واجب است كه بين دو طايفه در دادن جزا فرق گذاشت، و پاداش هر دو نبايد يكسان باشد.

و اين سوره مكى است، هر چند كه مى‌تواند مدنى هم باشد، مؤيد مكى بودنش سوگند به‌(وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ) است هر چند كه اين نيز صريح نيست در اينكه سوره در مكه نازل شده، چون احتمال دارد سوگند به شهر مكه بعد از هجرت آن حضرت و مراجعتش به مكه نازل شده باشد.

[مراد از تين و زيتون و وجه تسميه مكه به‌(الْبَلَدِ الْأَمِينِ)]

(وَ التِّينِ وَ الزَّيْتُونِ وَ طُورِ سِينِينَ وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ) بعضى‌[1] از مفسرين گفته‌اند: مراد از كلمه تين (انجير) و زيتون دو ميوه معروف است، كه خداى تعالى به آنها سوگند ياد كرده، به خاطر اينكه در آنها فوايد بسيار زيادى و خواص و منافعى سراغ داشته.

ولى بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: منظور از تين، كوهستانى است كه دمشق بر بلندى آن واقع شده، و منظور از زيتون كوهستانى است كه بيت المقدس بر بالاى يكى از كوه‌هايش بنا شده، و اطلاق نام دو ميوه انجير و زيتون بر اين دو كوه شايد براى اين بوده كه اين دو ميوه در اين دو منطقه مى‌رويد، و سوگند خوردن به اين دو منطقه هم شايد به خاطر اين بوده كه عده بسيارى از انبيا در اين دو نقطه مبعوث شده‌اند. و بعضى ديگر احتمال‌هايى ديگر داده‌اند.

و مراد از(طُورِ سِينِينَ)، كوهى است كه در آن خداى تعالى با موسى بن عمران تكلم كرد، كه طور سيناء هم ناميده مى‌شود، و مراد از(هذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ) مكه مشرفه است، و بلد امينش خواند، چون امنيت يكى از خواصى است كه براى حرم تشريع شده، و هيچ جاى ديگر دنيا چنين حكمى برايش تشريع نشده، و اين حرم سرزمينى است كه خانه كعبه در آن واقع است، و خداى تعالى در باره آن فرموده:(أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنا حَرَماً آمِناً)[3]، و نيز در

[1] مجمع البيان، ج 10، ص 510.

[2] روح المعانى، ج 30، ص 173.

[3] مگر نديدند كه ما حرمى ايمن درست كرديم. سوره عنكبوت، آيه 67.