نطفه‌اى خوار و بى‌مقدار آفريده قادر است از همين نطفه كه آنان را آفريده كسانى بهتر از ايشان بيافريند، كسانى كه او را بپرستند و داخل جنتش شوند.

و در آخر اين فصل رسول گرامى خود را دستور مى‌دهد به اينكه خصام و بگومگوى با آنان را تعطيل كند، و آنان را به حال خودشان وا گذارد، تا هم چنان به لجبازى و سرگرمى خود مشغول باشند، تا آن روزى را كه وعده رسيدنش داده شده ديدار كنند.

[توضيح معناى آيه:(فَما لِ الَّذِينَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِينَ ...) و بيان اينكه مراد از(الَّذِينَ كَفَرُوا) منافقينى هستند كه اطراف پيامبر 6 را گرفته بودند]

(فَما لِ الَّذِينَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِينَ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشِّمالِ عِزِينَ) در مجمع البيان از زجاج نقل كرده كه گفته: كلمه مهطع به معناى كسى است كه با نگاه خود به چيزى خيره شود، و چشم از آن برندارد، و اين قسم نظر كردن خاص دشمنان است، و از ابو عبيده نقل كرده كه گفته: اهطاع به معناى سرعت دادن است، و كلمه عزين به معناى جماعات متفرق است، كه به واحد آنان عزة گفته مى‌شود[1].

و كلمه قبل - به كسره قاف و فتحه باء- به معناى آن جهتى است كه هر چيزى رو بدان جهت دارد، و حرف فاء در اول آيه فصيحه است.

و معناى آيه اين است كه: وقتى بازگشت انسانهاى كافر به خاطر كفر و استكبارشان به سوى آتش است، پس اين كفار را كه نزد تواند چه مى‌شود كه به تو روى مى‌آورند و چشم از تو بر نمى‌دارند؟ به ظاهر نزد تو مجتمع هستند، ولى از چپ و راست تو متفرق مى‌شوند، آيا طمع دارند كه داخل جنت شوند و خدا را عاجز ساخته از آنچه او قضايش را رانده سبقت گيرند، با اينكه او اين قضا را رانده كه تنها صالحان از مؤمنين داخل بهشت شوند، ايشان مى‌خواهند اين قضا را لغو نموده، با اينكه كافرند داخل بهشت شوند؟!(أَ يَطْمَعُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ يُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِيمٍ) اين استفهام انكارى است، مى‌پرسد چه چيز ايشان را واداشته كه اطراف تو را بگيرند، آيا اين طمع وادارشان كرده كه يك يكشان با اينكه كافرند داخل بهشت شوند؟ نه، بدانند كه كافران چنين اميدى نبايد داشته باشند.

در اين جمله طمع به داخل شدن در بهشت را به يك يك كفار نسبت داده، نه به جماعت آنان، و نفرموده: أ يطمعون ان يدخلوا- آيا طمع دارند كه داخل شوند؟ ولى مساله اهطاع را به همه نسبت داد و فرمود: مهطعين ، و اين بدان جهت بوده كه طمع در سعادت و

[1] مجمع البيان، ج 10، ص 357.