آمنوا) آغاز نشد.

(كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ) كلمه كتابت معنايش معروف است، ليكن گاهى كنايه مى‌شود از واجب شدن عملى، و يا تصميم بر عملى و يا قضاى حتمى كه بر چيزى رانده شده، كه در آيه:(كَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلِي)[1] كنايه از قضاء حتمى، و در آيه:(وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ)[2] كنايه از عزيمت و قضاء حتمى است و در آيه‌(وَ كَتَبْنا عَلَيْهِمْ فِيها أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ)[3] كنايه از وجوب و وضع قانون و جعل حكم قطعى است.

[معناى لغوى صيام و صوم و منظور از(الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ) در آيه شريفه‌]

و كلمه (صيام) و كلمه (صوم) در لغت مصدر، و به معناى خوددارى از عمل است، مثلا صوم از خوردن، و صوم از نوشيدن، و از جماع و از سخن گفتن و راه رفتن و امثال آن به معناى خوددارى از آنها است، و چه بسا در معناى آن اين قيد را اضافه كرده باشند، كه به معناى خوددارى از خصوص كارهايى است كه دل آدمى مشتاق آن باشد، و اشتهاى آن را داشته باشد.

صاحب اين گفتار گفته: معناى صوم در اصل لغت خوددارى از خصوص چنين كارهايى بوده، و ليكن بعدها در شرع در خصوص خوددارى از كارهاى معينى استعمال شده، و آن هم خوددارى از طلوع فجر تا مغرب و توأم با نيت است و منظور از(الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ) امتهاى گذشته و قبل از ظهور اسلام است، امتهاى انبياء قبل، چون امت موسى و عيسى و غير ايشان است.

چون هر جا كه در قرآن كريم اين كلمه به چشم مى‌خورد معهود همين معنا است، البته اين به آن معنا نيست كه جمله‌(كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ) در مقام اطلاق از حيث اشخاص است و مى‌خواهد بفرمايد: تمامى تك تك امتها روزه داشته‌اند و نيز به آن معنا نيست كه بفهماند روزه اسلام شبيه روزه امتهاى پيشين است، پس آيه شريفه نه دلالت بر اين دارد كه تمامى امتها بدون استثناء روزه داشته‌اند، و نه دلالت دارد بر اينكه روزه همه امتها مانند روزه ما مسلمانان در خصوص رمضان و از ساعت فلان تا ساعت فلان و داراى همه خصوصيات روزه ما بوده، بلكه تنها در اين مقام است كه اصل روزه و خوددارى را در امتهاى پيشين اثبات كند، و بفرمايد: امتهاى پيشين هم روزه داشته‌اند.

[روزه در اديان و اقوام ديگر، و بيان فلسفه و حكمت عمده روزه در اسلام‌]

و مراد از جمله:(الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ) الخ امتهاى گذشته داراى ملت و دين است البته‌

[1] خدا قضاء رانده كه من و رسولانم غلبه خواهيم كرد. سوره مجادله آيه 21

[2] مى‌نويسيم آنچه از پيش فرستادند، و آنچه اثر كه از دنبال دارند. سوره يس آيه 12

[3] و بر ايشان( بنى اسرائيل) نوشتيم كه شخص در مقابل شخص است( يعنى اگر كسى ديگرى را كشت اولياء مقتول حق دارند قاتل را بكشند و جان او برابر مقتول است.) سوره مائده آيه 45