نسبت به آن ندارد، و خود را در اين درخواست هم‌آواز مؤمنين سازد.

(رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا إِصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنا) كلمه اصر بطورى كه گفته‌اند به معناى ثقل و سنگينى است، بعضى هم گفته‌اند: به معناى آن است كه چيزى را به قهر و غلبه حبس كنى، و برگشت آن نيز به همان معناى اول است، چون حبس شدن نيز نوعى سنگينى است، و بر موجود حبس شده گران است.

و مراد از(الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنا) اهل كتاب و مخصوصا يهود است، چون در اين سوره به بسيارى از داستانهاى ايشان اشاره شده است، و مخصوصا در سوره اعراف آيه 157 اصر و اغلال را به ايشان نسبت داده، مى‌فرمايد:(وَ يَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ، وَ الْأَغْلالَ الَّتِي كانَتْ عَلَيْهِمْ رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ) مراد از(ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ)، تكليف‌هاى ابتدايى طاقت‌فرسا نيست، چون توجه نمودى كه خداى تعالى هرگز چنين تكاليفى به بندگان خود نمى‌كند، چون هم عقل آن را تجويز نمى‌كند، و هم كلام خود خداى تعالى، كه در مقام حكايت گفتار مؤمنين فرموده:(سَمِعْنا وَ أَطَعْنا)، بر خلاف آن دلالت دارد، بلكه مراد از آن جزا و كيفر بدى‌هايى است كه ممكن است به ايشان برسد، حال يا به صورت تكاليف دشوار (نظير آنچه در بنى اسرائيل واقع شد) باشد، و يا به صورت عذاب‌هايى كه ممكن است نازل شود، و يا به صورت مسخ شدن و امثال آن باشد.

(وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا) كلمه عفو به معناى محو اثر است، و كلمه مغفرت به معناى پوشاندن است و كلمه رحمت معنايش معروف است، اين معناى كلى اين كلمات بود، و اما به حسب مصداق و با در نظر داشتن معناى لغوى آنها بايد بگوئيم: اين سه جمله و ترتيب آنها به اين صورت از قبيل پرداختن تدريجى از فرع به اصل است، و به عبارتى ديگر منتقل شدن از چيزى كه فائده‌اش خصوصى است به سوى چيزى كه فائده‌اش عمومى‌تر است و بنا بر اين عفو خدا عبارت است از محو و از بين بردن اثر گناه، كه همان عقابى است كه براى هر گناهى معين فرموده، و مغفرت عبارت است از پوشاندن و محو اثرى كه گناه در نفس به جاى گذاشته، و رحمت عبارت است از عطيه‌اى الهى كه گناه و اثر حاصل آن، نفس را مى‌پوشاند.

و عطف اين سه جمله، يعنى‌( وَ اعْفُ عَنَّا) و (اغْفِرْ لَنا) و (وَ ارْحَمْنا ) بر جمله‌(رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِينا أَوْ أَخْطَأْنا)، با در نظر گرفتن سياق و نظمى كه در همه آنها است، اشعار دارد