نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 470
را در آيات قتال آورديم و به آن جواب داديم.
در آيه مورد
بحث، خداى تعالى چنين پاسخ مىدهد كه قتال معلول اختلافى است كه امتها
خودشان پديد مىآورند، چون اگر اختلافى نباشد كار اجتماعات به جنگ نمىكشد.
پس علت به
وجود آمدن جنگها در بين مردم، اختلاف آنان است، و اگر خدا مىخواست، يا به كلى
نمىگذاشت اختلافى پديد آيد، و در نتيجه، جنگ هم پديد نمىآمد، و يا بعد از پيدا
شدن اين علت آن را خنثى مىكرد، ليكن خداى سبحان آنچه را كه ما مى خواهيم، انجام
نمىدهد چون تابع خواست ما نيست، او هر چه بخواهد مىكند و يكى از چيزهايى را كه
خواسته، اين است كه جلوى علتها را نگيرد و امور عالم طبق سنت العلل و الاسباب
جريان يابد، اين اجمال و خلاصه پاسخى است كه از آيه استفاده مىشود.
[انبيا (ع)
در عين حال كه در اصل فضل رسالت مشتركند، از درجات مختلفى برخوردارند]
از آنجا كه
خواسته است به امر رسولان و به مقام والاى ايشان احترام بگذارد با كلمه
تلك كه ضمير اشاره به دور است اشاره نمود، و اين جمله دلالت دارد بر اين كه
خداى سبحان انبيا را در يك درجه قرار نداده، بلكه بين آنان برترى نهاده است، بعضى
برتر از بعضى ديگر هستند، و بعضى پائينتر از بعض ديگر، ولى همه آنها مشمول فضل
خدا هستند، چون رسالت فى نفسه فضيلتى است كه در همه آنان هست.
پس در بين
انبيا اختلاف مقام و تفاضل در درجات هست، در عين اينكه همه آنان در اصل فضل رسالت
مشترك هستند، و در مجمع كمالات كه همان توحيد باشد سهيم هستند، بر خلاف اختلافاتى
كه در بين امتهاى آنان، بعد از آنان پيدا مىشود، چون اختلاف امتها به ايمان و
كفر، و نفى و اثبات است، و معلوم است كه ميان اين دو جامع نيست.
و به همين
جهت است كه در آيه مورد بحث از اين دو گونه اختلاف دو جور تعبير آورد، اختلاف
انبيا را تفضيل خواند، و اين تفضيل را به خودش نسبت داده و فرمود: ما بين آنان
اختلاف درجه قرار داديم، و اختلاف امتها را اختلاف خواند، و آن را به خود امتها
نسبت داده فرمود: و ليكن اختلاف كردند .
و از آنجايى
كه در ذيل آيه اشاره به مساله قتال شده و مرتبط به آن بود، و آيات قبل نيز راجع به
قتال سخن مىگفت، و داستان قتال طالوت را ذكر مىكرد، چارهاى جز اين نبود كه
قطعهاى از كلام را زمينهچينى و مقدمه ذيل آيه بفرمايد: (تِلْكَ
الرُّسُلُ فَضَّلْنا) ...(بِرُوحِ الْقُدُسِ) تا ذيل آيه را
كه مىفرمايد: (وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِنْ
بَعْدِهِمْ) ...(وَ لكِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يُرِيدُ)
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 470