نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 437
از اينجا معلوم مىشود كه اجتماع تعليل(وَ اللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشاءُ) با تعليل(إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَ
الْجِسْمِ)، درست است، و منافاتى بين اين دو تعليل نيست، براى اينكه
اولى مطلب را به مصالح و اسباب تعليل مىكند، و مىفرمايد طالوت علم و نيروى بدنى
بيشترى دارد، و دومى مطلب را با اطلاق مالكيت خدا تعليل مىكند، خدايى كه هر كارى
بخواهد مىكند، و اگر اينكه گفتيم منافاتى نيست بين اطلاق ملك خدا و اينكه هر چه
مىخواهد مىكند، و بين اينكه كارهايش همه از روى مصالح و حكمتها است درست نباشد،
اصلا اين دو جمله از آيه با هم نمىخواند تا چه رسد به اينكه يكى متمم و مؤيد
ديگرى باشد.
و اين معنا
را ذيل آيه كه مىفرمايد:(وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ)، به بهترين
وجهى توضيح مىدهد، براى اينكه كلمه واسع دلالت مىكند بر اينكه خداى
تعالى از هيچ فعلى و ايتايى (دادنى) ممنوع نيست، و كلمه عليم دلالت
مىكند بر اينكه: فعل او فعلى است كه از روى علم ثابت و غير قابل خطا سر مىزند،
پس خداى سبحان هر چه مىخواهد مىكند بدون اينكه چيزى مانعش شود، و كارى نمىكند
مگر آنكه آن كار، داراى مصلحت واقعى باشد.
باقى مىماند
معناى كلمه واسع كه يكى از اسامى خداى تعالى است و ماده
وسعت كه كلمه سعه نيز از مشتقات آن است، در اصل به معناى حالتى در جسم است
كه با داشتن آن حالت اشيايى ديگر را در خود مىگنجاند، مانند سعه ظرف كه هر چه
بيشتر باشد آب بيشتر يا طعام بيشتر را در خود جاى مىدهد، و سعه صندوق به معناى
گنجايش آن است نسبت به آنچه در آن مىگذارند، و سعه خانه كه افراد بيشترى را در
خود جاى مىدهد، و ليكن به عنوان استعاره در غنى نيز استعمال مىشود اما نه هر
غنائى و از هر جهتى، بلكه غنى از اين جهت كه گنجايش بذل و بخشش را دارد، كانه مال
وسيع، آن مالى است كه ظرفيتى دارد كه هر چه بخواهند مىتوانند از آن خرج كنند و به
همين معنا كلمه نامبرده در مورد خداى سبحان نيز استعمال مىشود، وقتى مىگوئيم خدا
واسع است معنايش اين است كه او غنى است كه هر چه بخواهد بذل كند، ناتوانش
نمىسازد، بلكه هر قدر بخواهد مىتواند بذل كند.
(وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ
فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ) كلمه تابوت به معناى صندوق است،
و اين كلمه بطورى كه گفتهاند صيغه فعلوت از ماده توب است، و توب به
معناى رجوع است، (و به همين جهت برگشتن از راه شيطان به سوى خدا را توبه گفتهاند)
و اگر صندوق را تابوت گفتهاند براى اين است كه صاحبش همواره و پى در پى به سراغ
او مىرود و به آن رجوع مىكند.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 437