است.

[امر به ازدواج و تناسل و ديگر دستوراتى كه مربوط به زندگانى دنيوى است به امر به عبادت و ذكر خدا منتهى مى‌شوند]

(وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ، وَ اتَّقُوا اللَّهَ، وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوهُ، وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ‌) ... گفتيم: مراد از اينكه فرمود:(قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ)- كه يا خطاب به مردان است، و يا به مردان و زنان هر دو،- واداشتن انسانها به ازدواج و تناسل است، تا نوع بشر در زمين باقى بماند، و اين هم معلوم است كه غرض خداى سبحان از بقاى نوع بشر در زمين، بقاى دين او، و ظهور توحيد و پرستش او است، و براى اين است كه جوامع بشرى باشند تا با تقواى عمومى خود او را بپرستند، هم چنان كه فرمود:(وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ)[1].

بنا بر اين اگر دستوراتى مى‌دهد كه با حيات آنان و بقايشان مرتبط است، براى اين است كه به اين وسيله آنان را به عبادت پروردگارشان برساند، نه براى اينكه بيشتر به دنيا بگروند، و در شهوات شكم و فرج فرو رفته، در وادى غى و غفلت سرگردان شوند.

پس مراد از جمله (و براى خود مقدم بداريد) هر چند مساله توالد و تقديم داشتن افرادى جديد الوجود به بشريت و جامعه است، بشريتى كه همه روز افراد زيادى از آن دستخوش مرگ و فنا مى‌شود، و به مرور زمان عددش نقصان مى‌پذيرد، و ليكن اين مطلوبيت فى نفسه نيست غرض به خود توالد تعلق نگرفته، بلكه براى اين است كه با توالد و آمدن افرادى جديد به روى زمين ذكر خداى سبحان در زمين باقى بماند، و افراد صالحى داراى اعمال صالح پديد آيند، تا خيرات و مثوباتشان هم عايد خودشان شود، و هم عايد پدرانى كه باعث پديد آمدن آنان شدند، هم چنان كه فرمود:(وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ)[2].

بيانى كه از نظر خواننده گذشت اين احتمال را تاييد مى‌كند كه مراد از تقديم براى خود از پيش فرستادن اعمال صالح است، براى روز قيامت، هم چنان كه در جايى ديگر فرموده:

(يَوْمَ يَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ يَداهُ)[3] و نيز فرموده:(وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ، تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً)[4].

پس جمله:(وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوهُ)[5] از نظر سياق نظير آيه:

[1] من جن و انس را نيافريدم مگر براى اينكه مرا بپرستند. سوره ذاريات آيه 56

[2] ما هم اعمال خود آنان را مى‌نويسيم، و هم آثارشان را. سوره يس آيه 12

[3] روزى كه هر كسى به تماشاى آنچه از پيش فرستاده مى‌ايستد. سوره نبا آيه 41

[4] و آنچه را از پيش براى خود فرستاديد، نزد خدايش مى‌يابيد، كه اگر خير بود خيرتر شده، و اجرى عظيم دارد. سوره مزمل آيه 20

[5] از پيش براى خود بفرستيد، و از خدا بترسيد، و بدانيد كه روزى آنچه را كرده‌ايد خواهيد ديد.