مى‌آورد، آرى خداى عز و جل آنچه از دين كه تشريع كرد به منظور اصلاح اعمال بندگان بوده، تا با عمل صالح روزمره و تمرين مستمر، ملكات فاضله را در نفوس آنان پديد آورد، و اختلافشان را اصلاح كند، و در نتيجه حال انسانيت و جامعه بشريت حالى معتدل شود، در اين هنگام است كه زندگيشان هم در دنيا و هم در آخرت عين سعادت مى‌شود، كه به زودى در تفسير آيه‌(كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً) بيانش خواهد آمد ان شاء اللَّه تعالى.

و آن كسى كه در آيه اول فرمود ظاهر قولش با باطن قلبش مخالف است، وقتى در زمين سعى به فساد مى‌كند، به نحوى نمى‌كند كه ظاهر آن فساد باشد، بلكه به شكلى انجام مى‌دهد كه ظاهرش اصلاح باشد، يعنى كلمات را از جاى خود تحريف مى‌كند، و حكم خدا را از آنچه كه هست تغيير مى‌دهد، و در تعاليم دينى دخل و تصرف مى‌كند، تصرفى كه منجر به فساد اخلاق و اختلاف كلمه شود، و معلوم است كه در فساد اخلاق و اختلاف كلمه مرگ دين و فناى انسانيت و فساد دنيا حتمى است.

آنچه كه در اين آيات آمده، مورد تصديق تاريخ قرار گرفته، چون مردانى در امت اسلام آمدند، و بر دوش اين امت سوار شده، در امر دين و دنيا تصرفاتى كردند كه نتيجه مستقيمش و بال براى دين، و انحطاط براى مسلمين، و اختلاف در امت بود و كار دين را به جايى كشانيد كه بازيچه دست هر بازيگر شد، و انسانيت امت لقمه، هر چپاولگر گرديد، و نتيجه اين سعى و خودكامگيها فساد زمين شد، اولا بخاطر نابود شدن دين، و ثانيا به خاطر هلاك انسانيت و بهمين جهت است كه مى‌بينيم در بعضى از روايات هلاكت حرث و نسل به هلاكت دين و انسانيت تفسير شده كه ان شاء اللَّه رواياتش خواهد آمد.

(وَ إِذا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهادُ) مفاد كلمه عزت معروف است و معناى كلمه مهاد فرش و هر گستردنى است، و از ظاهر كلام بر مى‌آيد كه كلمه (بالاثم) متعلق است به العزة معناى آيه اين است: او وقتى مامور به تقوا مى‌شود و كسى نصيحتش مى‌كند كه از خدا بترس، در اثر آن عزتى كه با اثم و نفاق كسب كرده، و دل خود را بيمار ساخته، دچار نخوت و غرور مى‌شود.

بى خبر از اينكه عزت مطلق (كه در تحت تاثير هيچ عاملى از بين نرود) تنها از ناحيه خداى سبحان است، هم چنان كه فرموده:(تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ، وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ)[1] و نيز فرموده:

[1] تو هر كه راى بخواهى عزت مى‌دهى، و هر كه راى بخواهى ذليل مى‌كنى. سوره آل عمران، آيه 26