(قالُوا سُبْحانَ رَبِّنا إِنَّا كُنَّا ظالِمِينَ) اين جمله حكايت تسبيح صاحبان باغ مذكور است كه بعد از ملامت آن شخص ميانه‌رو متوجه خطاى خود شده، خدا را تسبيح كردند، و گفتند: خدا را از شركايى كه در سوگند خود برايش اثبات كرديم منزه مى‌داريم، تنزيهى نگفتنى، و اعتراف داريم كه يگانه رب ما اوست و او است كه با مشيت خود امور ما را تدبير مى‌كند، آرى ما در اثبات شريكها براى او ستمكار بوديم. بنا بر اين، جمله مورد بحث ما هم تسبيح خدا است، و هم اعترافشان است به اينكه در اثبات شركا بر نفس خود ستم كرده‌اند.

و بنا بر آن قول ديگر كه نقل كرديم جمله مورد بحث توبه و اعتراف ايشان است به اينكه هم به خود ستم كردند و هم به فقرا.

(فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى‌ بَعْضٍ يَتَلاوَمُونَ) پس رو به يكديگر نهاده بعضى بعض ديگر را به خاطر ظلمى كه مرتكب شدند به باد ملامت گرفتند.

( قالُوا يا وَيْلَنا) ...(راغِبُونَ ) كلمه طغيان كه اسم فاعل طاغى از آن مشتق شده به معناى تجاوز از حد است و ضمير در منها به كلمه جنة آن هم به اعتبار ميوه‌اش برمى‌گردد، چون منظورشان اين بوده كه اميد است پروردگار ما چيزى بهتر از ميوه‌هايى كه سوختند به ما بدهد.

و معناى آيه اين است كه: صاحبان باغ بعد از آنكه به ظلم و طغيان خود متوجه شدند گفتند: اى واى بر ما كه ما مردمى متجاوز از حد بوديم، و پا از گليم عبوديت فراتر نهاديم، براى اينكه براى پروردگار يكتاى خود اثبات شريك كرديم، و او را يگانه در ربوبيت ندانستيم، و ما اميدواريم پروردگارمان بهتر از آن جنت كه طائفى از عذاب، سياهش كرد و سوزاند، چيزى به ما بدهد، چون ما ديگر از هر چيزى ديگرى دل بريديم، و دل به او بستيم.

(كَذلِكَ الْعَذابُ وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ) كلمه العذاب مبتداى مؤخر، و كلمه كذلك خبر مقدم است، و تقديرش العذاب كذلك است، يعنى نمونه عذابى كه ما بشر را از آن زنهار مى‌دهيم عذاب اصحاب باغ است. و حاصلش اين شد كه خداى تعالى انسان را با مال و اولاد امتحان مى‌كند، و انسان به وسيله همين مال و اولاد طغيان نموده مغرور مى‌شود و خود را بى‌نياز از پروردگار احساس نموده، در نتيجه اصلا پروردگار خويش را فراموش مى‌كند، و اسباب ظاهرى و قدرت خود را شريك خدا مى‌گيرد، و قهرا جرأت بر معصيت پيدا مى‌كند، در حالى كه غافل است‌