چنين نكردند خدا شما را از احسان به آنان و رفتار عادلانه با ايشان نهى نكرده زيرا خدا عدالت‌كاران را دوست مى‌دارد (8).

خدا تنها از دوستى كسانى نهى كرده كه با شما سر جنگ دارند و تنها بر سر مساله دين با شما جنگيدند و شما را از ديارتان بيرون كردند و در بيرون كردنتان پشت به پشت هم دادند خدا شما را از اينكه آنان را دوست بداريد نهى فرموده و هر كس دوستشان بدارد پس آنها ستمكارند (9).

بيان آيات [بيان آياتى كه به سختى از دوستى مؤمنين با كفار و مشركين نهى مى‌كند]

اين سوره متعرض مساله دوستى مؤمنين با كفار است، و از آن به سختى نهى مى‌كند، هم در ابتداى سوره متعرض آنست، و هم در آخرش، و در خلال آياتش متعرض احكامى در باره زنان مهاجر و بيعت زنان شده، و مدنى بودن اين سوره روشن است.

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَ عَدُوَّكُمْ أَوْلِياءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ ...) از زمينه آيات استفاده مى‌شود كه بعضى از مؤمنين مهاجر در خفا با مشركين مكه رابطه دوستى داشته‌اند، و انگيزه‌شان در اين دوستى جلب حمايت آنان از ارحام و فرزندان خود بوده، كه هنوز در مكه مانده بودند. اين آيات نازل شد و ايشان را از اين عمل نهى كرد.

رواياتى هم كه در شان نزول آيات وارد شده اين استفاده را تاييد مى‌كند، چون در آن روايات آمده كه حاطب بن ابى بلتعة نامه‌اى سرى به مشركين مكه فرستاد، و در آن از اينكه رسول خدا 6 تصميم دارد مكه را فتح كند به ايشان گزارش داد، و منظورش اين بود كه منتى بر آنان گذاشته و بدين وسيله ارحام و اولادى كه در مكه داشت از خطر مشركين حفظ كرده باشد. خداى تعالى اين جريان را به پيامبر گرامى‌اش خبر داد، و اين آيات را فرستاد. و- ان شاء اللَّه- شرح اين داستان در بحث روايتى آينده از نظر خواننده مى‌گذرد.

كلمه عدو به معناى دشمن است كه هم بر يك نفر اطلاق مى‌شود، و هم بر جمع دشمنان، و مراد آيه شريفه جمع آن است، به قرينه اينكه فرموده اولياء خود نگيريد و نيز به قرينه ضمير جمع در اليهم و قرائن ديگر. و منظور از اين دشمنان مشركين مكه‌اند، و دشمن بودنشان براى خدا به خاطر مشرك بودنشان است، به اين علت كه براى خدا شركائى قائل بودند، و خدا را نمى‌پرستيدند، و دعوت او را نمى‌پذيرفتند، و رسول او را تكذيب مى‌كردند. و دشمن بودنشان براى مؤمنين به خاطر اين بود كه مؤمنين به خدا ايمان آورده بودند، و مال و جان خود را در راه خدا فدا مى‌كردند، و معلوم است كسانى كه با خدا دشمنى‌