كرده باشند.

(وَ لَوْ لا أَنْ كَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِمُ الْجَلاءَ لَعَذَّبَهُمْ فِي الدُّنْيا وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذابُ النَّارِ) گفتيم جلاء به معناى ترك وطن است. و نوشتن جلاء عليه يهود به معناى راندن قضاء آن است، و مراد از عذاب دنيوى آنان، عذاب انقراض و يا كشته شدن و يا اسير گشتن است.

و معناى آيه اين است كه: اگر خداى تعالى اين سرنوشت را براى آنان ننوشته بود كه جان خود را برداشته و جلاى وطن كنند، در دنيا به عذاب انقراض يا قتل يا اسيرى گرفتارشان مى‌كرد، همانطور كه با بنى قريظه چنين كرد، ولى در هر حال در آخرت به عذاب آتش معذبشان مى‌سازد.

(ذلِكَ بِأَنَّهُمْ شَاقُّوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ مَنْ يُشَاقِّ اللَّهَ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ) كلمه مشاقة به معناى مخالفت از روى دشمنى است. و اشاره با كلمه ذلك به همان مساله بيرون راندن بنى النضير، و استحقاق عذاب آنان در صورت عدم جلاء است. در اين آيه شريفه نخست مشاقه با خدا و رسول را ذكر نموده، سپس خصوص مشاقه با خدا را آورده، و اين اشاره است به اينكه مخالفت با رسول خدا 6 هم مخالفت با خداست. و بقيه الفاظ آيه روشن است.

(ما قَطَعْتُمْ مِنْ لِينَةٍ أَوْ تَرَكْتُمُوها قائِمَةً عَلى‌ أُصُولِها فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَ لِيُخْزِيَ الْفاسِقِينَ) راغب مى‌گويد: كلمه لينة به معناى درخت خرماى خرم و پر بار است، حال هر نوع خرما كه باشد[1]. روايت هم شده كه رسول خدا دستور داده بودند كه نخلستان بنى النضير را قطع كنند، همين كه دست به قطع چند درخت زدند، يهوديان فرياد زدند: اى محمد تو همواره مردم را از فساد نهى مى‌كردى، حال اين درختان خرما چه گناهى دارند كه قطع مى‌شوند. به دنبال اين جريان بود كه آيه مورد بحث نازل شد، و پاسخ آنان را چنين داد كه:

هيچ درخت خرم و پربارى را قطع نمى‌كنيد، و يا آن را باقى نمى‌گذاريد مگر به اذن خدا، و خدا در اين فرمانش نتائجى حقه و حكمت‌هايى بالغه در نظر دارد كه يكى از آنها خوار ساختن فاسقان، يعنى بنى النضير، است.

بنا بر اين حرف لام در جمله‌(وَ لِيُخْزِيَ الْفاسِقِينَ) لام تعليل است. و اين جمله كه‌

[1] مفردات راغب، ماده لين .