ناملايماتى است كه ديگرى براى آدمى فراهم ساخته، و اشتكاء اظهار ناراحتى‌هايى است كه خودش پيش آمده. و كلمه تحاور به معناى مراجعه به يكديگر در سخن گفتن است، كه آن را محاوره نيز مى‌گويند. وقتى گفته مى‌شود حاوره، محاورة معنايش اين است كه فلانى با فلان كسى گفتگو كرد[1].

آيات چهارگانه و يا شش‌گانه اول سوره در باره ظهار نازل شده، كه در عرب جاهليت يكى از اقسام طلاق بوده، به اين صورت كه وقتى مى‌خواسته زنش را بر خود حرام كند مى‌گفته: انت منى كظهر امى- تو نسبت به من مانند پشت مادرم هستى . با گفتن اين كلام زنش از او جدا و تا ابد بر او حرام مى‌شده. بعد از ظهور اسلام يكى از مسلمانان مدينه (انصار) همسر خود را ظهار كرد، و بعدا از كار خود پشيمان شد. همسرش نزد رسول خدا 6 رفته جريان را عرضه داشت، و راه چاره‌اى خواست تا دوباره شوهرش به او برگردد و با آن جناب مجادله مى‌كرد و به درگاه خدا شكوه مى‌نمود. در اينجا بود كه آيات شريفه مورد بحث نازل گرديد.

و مراد از سمع در جمله‌(قَدْ سَمِعَ اللَّهُ) استجابت دعا و برآوردن حاجت است. و كنايه آوردن از برآوردن حاجت و استجابت دعا به كلمه سمع در گفتگوها شايع است.

دليل اين معنا جمله‌(تُجادِلُكَ فِي زَوْجِها وَ تَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ) است كه ظهورش در اين است كه زن نامبرده در تلاش پيدا كردن راهى بوده كه از شوهرش جدا نشود، اينها كه گفته شد راجع به جمله‌(قَدْ سَمِعَ اللَّهُ) بود. اما سمع در جمله‌(وَ اللَّهُ يَسْمَعُ تَحاوُرَكُما) به همان معناى معروفش (شنيدن) است.

و معناى آيه اين است كه: خداى تعالى درخواست آن زن را كه با تو در مورد شوهرش مجادله مى‌كرد مستجاب كرد، زنى كه شوهرش او را ظهار كرده بود، و او از اندوه و بدبختى خود شكايت مى‌كرد و خدا گفتگوى تو را با او و او را با تو شنيد، كه خدا شنواى صوتها و بيناى ديدنى‌ها است.

[سنت جاهلى ظهار و الغاء و منكر و دروغ اعلام كردن آن در آيه:(الَّذِينَ يُظاهِرُونَ مِنْكُمْ ...)]

(الَّذِينَ يُظاهِرُونَ مِنْكُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِي وَلَدْنَهُمْ ...) در اين آيه مى‌فرمايد: كسانى كه همسران خود را ظهار مى‌كنند، با اين عمل، همسرشان مانند مادرشان نمى‌شود. مادرشان تنها آن كسى است كه ايشان را زاييده. و با

[1] مجمع البيان، ج 9، ص 246.