كلمه ألتناهم از ماده لوت است كه به معناى نقص است، ماضى ثلاثى مجردش لات و باب افعالش ألات مى‌شود، پس معناى ما التناهم اين است كه ما با الحاق ذريه مؤمنين به مؤمنين، چيزى از عمل خود آنان ناقص نمى‌كنيم.

و از ظاهر آيه شريفه بر مى‌آيد كه در مقام منت نهادن است، خداى سبحان بر مؤمنين منت مى‌گذارد كه به زودى ذريه ايشان را- البته آنهايى را كه در ايمان از پدران خود پيروى كردند- به خود آنان ملحق مى‌كند. و بدين وسيله چشم پدران را روشن مى‌سازد، و همين معنا خود قرينه‌اى است بر اينكه تنوين در كلمه بايمان براى اين است كه بر نوعى غير مشخص از ايمان دلالت كند، نه براى تعظيم ايمان.

در نتيجه معناى آيه اين مى‌شود كه: ما از ميان ذريه‌هاى مؤمنين، آنهايى را كه در ايمان به خدا به نوعى از پدران پيروى كنند به پدرانشان ملحق مى‌كنيم، هر چند كه ايمانشان به درجه ايمان پدرانشان نرسد. چون اگر تنها آن ذريه‌اى را به پدران مؤمن ملحق كند كه ايمانشان يا مساوى و يا كاملتر از ايمان پدران باشد، ديگر منت نهادن معنا ندارد.

از سوى ديگر، از اينكه اتباع در ايمان را مطلق و بى‌قيد آورد، و همواره كلام مطلق منصرف به فرد روشنش مى‌شود، ناگزير بايد بگوييم منظور از اين اتباع، اتباع فرزندان بالغ است، چون خردسالانى كه هنوز به حد تكليف نرسيده‌اند، ايمانشان هنوز ايمان صحيح نشده، پس قهرا مراد از ذريه، فرزندان كبيرند كه مكلف به ايمان هستند. بنا بر اين، آيه شريفه، شامل صغار از اولاد كه قبل از بلوغ از دنيا مى‌روند نمى‌شود، و اين منافات ندارد با اينكه اولاد صغار مؤمنين هم شرعا محكوم به ايمان باشند.

مگر اينكه بگوييم: نكره آمدن ايمان عموميت را مى‌رساند، و معنا چنين مى‌شود:

ذريه ايشان در ايمان، كه از پدران خود پيروى كرده‌اند، حال چه اينكه آن ايمان، ايمان واقعى باشد، يا ايمان به حسب حكم شرع باشد.

مطلب ديگر اينكه سياق امتنان، قرينه است بر اينكه ضمير جمع در جمله ما التناهم و در من عملهم به الذين امنوا بر مى‌گردد، هم چنان كه دو ضمير در اتبعتهم و در ذريتهم به ايشان بر مى‌گردد، چون وقتى فرمود: ما اينان را به آنان ملحق مى‌كنيم ، جاى اين توهم بود كه نكند خدا مى‌خواهد از پاداش پدران كم نموده به فرزندان بدهد، لذا با جمله‌(وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ) خواست اين توهم را دفع كند و بفرمايد:

كم كردن از پاداش پدران با امتنان منافات دارد، و معلوم است كه آنچه با امتنان منافات دارد اين است كه از ثواب پدران كم كند نه از ثواب فرزندان. پس اين بهترين دليل است كه دو