كرامت را در همان مزاياى زندگى دنيا، يعنى در مال و جمال و حسب و نسب و امثال آن جستجو مى‌كنند، و همه تلاش و توان خود را در طلب و به دست آوردن آن به كار مى‌گيرند، تا با آن به ديگران فخر بفروشند، و بلندى و سرورى كسب كنند.

در حالى كه اين گونه مزايا، مزيت‌هاى موهوم و خالى از حقيقت است، و ذره‌اى از شرف و كرامت به آنان نمى‌دهد، و او را تا مرحله شقاوت و هلاكت ساقط مى‌كند.

آن مزيتى كه مزيت حقيقى است و آدمى را بالا مى‌برد، و به سعادت حقيقيش كه همان زندگى طيبه و ابدى در جوار رحمت پروردگار است مى‌رساند، عبارت است از تقوى و پرواى از خدا. آرى، تنها و تنها وسيله براى رسيدن به سعادت آخرت همان تقوى است كه به طفيل سعادت آخرت سعادت دنيا را هم تامين مى‌كند، و لذا خداى تعالى فرموده‌(تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيا وَ اللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ)[1]. و نيز فرموده‌(وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى‌)[2]، و وقتى يگانه مزيت تقوى باشد، قهرا گرامى‌ترين مردم نزد خدا با تقوى‌ترين ايشان است، هم چنان كه در آيه مورد بحث هم همين را فرموده.

و اين آرزو و اين هدفى كه خداى تعالى به علم خود آن را هدف زندگى انسانها قرار داده، هدفى است كه بر سر به دست آوردن آن ديگر پنجه به رخ يكديگر كشيدن پيش نمى‌آيد، بخلاف هدفهاى موهوم مذكور كه براى به دست آوردن آن مزاحمتها، جنگها و خونريزيها پيش مى‌آيد. او مى‌خواهد بيش از ديگران ثروت را به خود اختصاص دهد، و اين مى‌خواهد قبل از ديگران به رياست برسد. او مى‌خواهد در تجمل دادن به زندگى از ديگران سبقت بگيرد، و اين مى‌خواهد آوازه‌اش همه آوازه‌ها را تحت الشعاع قرار دهد، و همچنين ساير مزاياى موهوم، همچون انساب و غيره.

(إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ)- اين جمله مضمون جمله قبل را تاكيد مى‌كند، و در ضمن اشاره‌اى هم به اين معنا دارد كه اگر خداى تعالى از بين ساير مزايا تقوى را براى كرامت يافتن انسانها برگزيد، براى اين بود كه او به علم و احاطه‌اى كه به مصالح بندگان خود دارد مى‌داند كه اين مزيت، مزيت حقيقى و واقعى است، نه آن مزايايى كه انسانها براى خود مايه كرامت و شرف قرار داده‌اند، چون آنها همه، مزايايى وهمى و باطل است. زينتهاى زندگى مادى دنيايند كه خداى تعالى در باره آنها فرموده:

[1] شما متاع دنيا راى مى‌خواهيد، ولى خدا آخرت را. سوره انفال، آيه 67.

[2] براى زندگى ابدى خود توشه جمع كنيد كه بهترين توشه تقوى است. سوره بقره، آيه 197.