نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 17 صفحه : 146
كه همگى
فورا بميرند، در نتيجه ديگر نه مىتوانند سفارشى بكنند- چون مرگشان عمومى است، در
نتيجه ديگر كسى نمىماند تا رفتگان به ماندگان سفارشى كنند- و نه مىتوانند به اهل
خود برگردند، چون بر فرض كه مرگشان در بيرون خانه برسد باز به اهلشان برنمىگردند.
(وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلى رَبِّهِمْ
يَنْسِلُونَ) اين نفخه صور، نفخه دومى است كه به وسيله آن همه مردگان زنده
مىشوند، و قيامت برپا مىگردد. و كلمه أجداث جمع جدث است
كه: به معناى قبر است. و كلمه ينسلون از ماده نسل است كه:
به معناى راه رفتن به سرعت است. و در تعبير از قيامت به الى ربهم- به سوى
پروردگارشان هشدار و توبيخى است براى كفار كه منكر ربوبيت خداى تعالى هستند.
و بقيه الفاظ آيه روشن است.
[تحليل
سخن كفار بعد از رستاخيز(قالُوا يا وَيْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ
مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ)]
(قالُوا يا وَيْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ
صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ) كلمه بعث به معناى بپا
داشتن است. و كلمه مرقد اسم محل رقاد- خواب است، و مراد
از آن قبر است. و اگر كفار در قيامت مىگويند(ما
وَعَدَ الرَّحْمنُ) و از خدا به رحمان تعبير مىكنند، براى اين است
كه به نوعى از خدا بخواهند بر آنان رحم كند، چون همينها بودند كه در دنيا
مىگفتند:(وَ مَا الرَّحْمنُ)[1]. و
جمله(وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ) عطف است بر
جمله(هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ)، چون جمله
فعليه گاهى عطف بر جمله اسميه مىشود.
و
اينكه از در تعجب گفتند: واى بر ما، چه كسى ما را از خوابگاهمان بپا
داشت؟ اساسش همان انكار معاد است كه در دنيا مىورزيدند و در دل از روز جزا
غفلت داشتند، و همواره مستغرق در هواها بودند، وقتى به طور ناگهانى سر از قبر
درمىآورند و به سرعت به طرف محشر مىروند، به عالمى كه جز عذاب شر، انتظار ديگرى
در آن ندارند، ناگزير دچار فزع اكبر و دهشتى مىگردند كه حتى كوهها تاب تحمل آن
را ندارد، و به همين جهت طبق عادت و رسمى كه در دنيا در هنگام برخورد به خطر
داشتند، اولين عكس العملى كه نشان مىدهند، گفتن واويلا است، آن گاه مىپرسند: چه
كسى آنان را از مرقدشان برانگيخت؟ و اين بدان جهت است كه دهشت، آنان را از توجه به
هر چيز ديگرى غافل مىسازد.
بعد
از گفتن واويلا، و بعد از پرسش از اينكه چه كسى آنان را از مرقدشان برانگيخته؟ به
يادشان مىافتد كه در دنيا فرستادگان خدا همواره وعده حق را در باره بودن روز بعث
و جزا تذكرشان مىدادند، آن وقت شهادت مىدهند به حق بودن آن وعدهها و خود را