نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 16 صفحه : 495
و تقدير
آيه ذا سراج منير- صاحب سراجى منير است، بيهوده خود را به زحمت
انداختهاند.
(وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ بِأَنَّ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ فَضْلًا كَبِيراً)
كلمه فضل به معناى عطا كردن بدون استحقاق گيرنده است، و در جاى ديگر
عطاى خود را توصيف كرده و فرموده:(مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ
فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها)[1]، و
نيز فرموده:
(لَهُمْ ما يَشاؤُنَ فِيها وَ لَدَيْنا مَزِيدٌ)[2]،
كه در اين دو آيه بيان كرده كه او از ثواب آن قدر مىدهد، كه يك مقدارش در مقابل
عمل قرار مىگيرد، و بيشترش در مقابل عملى قرار نمىگيرد، و اين همان فضل است، و
در آيه شريفه هيچ دليلى نيست بر اينكه دلالت كند كه اين اجر زيادى مخصوص آخرت است.
(وَ لا تُطِعِ الْكافِرِينَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ دَعْ أَذاهُمْ وَ تَوَكَّلْ عَلَى
اللَّهِ ...) معناى اطاعت كافران و منافقان در اول سوره گذشت.
(وَ دَعْ أَذاهُمْ) يعنى آنچه به تو آزار مىرسانند رها كن، و در
مقام پىگيرى آن برميا، و خود را مشغول بدان مساز، دليل بر اينكه معنايش اين است
كه ما گفتيم، جمله(وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ)
است، يعنى تو خود را در دفع آزار آنان مستقل ندان، بلكه خدا را وكيل خود در اين
دفع بدان، و خدا براى وكالت كافى است.
بحث
روايتى [رواياتى در باره فضيلت ذكر خدا در ذيل آيه:(يا
أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً)]
در
كافى به سند خود از ابن قداح، از امام صادق (ع) روايت كرده كه گفت: هيچ چيزى در
عالم نيست مگر آنكه حد و اندازهاى دارد، كه وقتى بدان حد رسيد تمام مىشود، مگر
ذكر خدا كه هيچ حدى برايش نيست، كه بگويى وقتى از اين حد گذشت ديگر ذكر خدا خوب
نيست، خداى عز و جل واجباتى را واجب كرد كه هر كس آن واجبات را بجا آرد حدش را
آورده، مثلا ماه مبارك رمضان حد روزه واجب، و حج خانه خدا، حد آن است، هر كس آن
ماه را روزه بدارد، و حج واجب را بجا بياورد، حدش را آورده، اما ذكر خدا چنين
نيست، چون خدا به اندك آن راضى نيست، و براى زيادش هم حدى معين نكرده، امام (ع)
سپس اين آيه را تلاوت كرد:(يا أَيُّهَا الَّذِينَ
آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً وَ سَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ
أَصِيلًا)،
[1] هر كس كار نيك كند ده برابر اجر دارد. سوره انعام، آيه 160.
[2] هر چه بخواهند در اختيار دارند و بيش از خواستشان نيز نزد ما
هست. سوره ق، آيه 35.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 16 صفحه : 495