[توضيح اينكه دعاى شخص مضطر صادقانه است و دعاى صادقانه قطعا اجابت مى‌شود(أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ)]

(أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلًا ما تَذَكَّرُونَ) مراد از اجابت مضطر وقتى كه او را بخواند اين است كه خدا دعاى دعا كنندگان را مستجاب و حوائج‌شان را بر مى‌آورد، و اگر قيد اضطرار را در بين آورد براى اين است كه در حال اضطرار، دعاى داعى از حقيقت برخوردار است و ديگر گزاف و بيهوده نيست، چون تا آدمى بيچاره و درمانده نشود، دعاهايش آن واقعيت و حقيقت را كه در حال اضطرار واجد است ندارد، و اين خيلى روشن است.

قيد ديگرى براى دعا آورده و آن اين است كه فرموده: اذا دعاه- وقتى او را بخواند ، و اين براى آن است كه بفهماند خدا وقتى دعا را مستجاب مى‌كند كه داعى، به راستى او را بخواند، نه اينكه در دعا رو به خدا كند و دل به اسباب ظاهرى داشته باشد و اين وقتى صورت مى‌گيرد كه اميد داعى از همه اسباب ظاهرى قطع شده باشد، يعنى بداند كه ديگر هيچ كس و هيچ چيز نمى‌تواند گره از كارش بگشايد، آن وقت است كه دست و دلش با هم متوجه خدا مى‌شود و در غير اين صورت همانطور كه گفتيم غير خدا را مى‌خواند.

پس، اگر دعا صادق بود، يعنى خوانده شده فقط خدا بود و بس، در چنين صورتى خدا اجابتش مى‌كند و گرفتاريش را كه او را مضطر كرده بر طرف مى‌سازد، هم چنان كه در جاى ديگر فرموده:(ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ)[1] كه در اين آيه بطورى كه ملاحظه مى‌فرماييد هيچ قيدى براى دعا نياورده جز اينكه فرموده در دعا مرا بخوانيد. باز در جاى ديگر فرموده:(وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ)[2] بطورى كه مى‌بينيد تنها اين شرط را آورده كه در دعا او را بخوانند، و ما در جلد دوم اين كتاب در ذيل همين آيه بحثى پيرامون دعا گذرانديم.

از بيانى كه گذشت فساد گفتار بعضى‌[3] از مفسرين روشن مى‌شود كه گفته‌اند: لام در المضطر لام جنس است، نه لام استغراق، براى اينكه چه بسيار دعاها كه مى‌بينيم اجابت نمى‌شود. پس، مراد از اين آيه اين است كه اجابت دعاى مضطر هر جا كه اجابت شود از ما است، نه اينكه هر دعايى كه شود ما اجابت مى‌كنيم.

[1] بخوانيد مرا تا اجابت كنم شما را. سوره مؤمن، آيه 60.

[2] و چون بندگان من از تو سراغ مرا بگيرند، من نزديكم و دعاى دعا كننده را اجابت مى‌كنم به شرطى كه در دعايش مرا بخواند. سوره بقره، آيه 186.

[3] روح المعانى، ج 20، ص 6.